MDERGI/8842A.022
(Mart 2011 Sayı 87)
2010 YILI GELİR VERGİSİ BEYANNAMESİNDE YAPILABİLECEK İNDİRİMLER
Şibli GÜNEŞ
(Vergi Denetmeni)
I. Giriş
GVK’nun 89’uncu maddesi mükelleflerin yıllık beyanname ile bildirecekleri gelirlerden yapabilecekleri indirimleri düzenlemektedir.
Bu madde gereğince farklı gelir unsurlarından elde edilen ve toplanan gelirlerden kanunda belirtilen indirimlerin yapılabilmesi için;
a) Farklı gelir unsurlarından elde edilen ve toplanan gelirin pozitif olması gerekir. Zarar halinde indirim söz konusu olmayacaktır.
b) Gelirden yapılacak indirimlerin kanunda yazılan şartları taşıması gerekir.
II.Gelir Vergisi Beyannamesinde İndirimler
A- Bağ-Kur Primleri
Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu (Bağ-Kur) Kanununun 49. maddesinin 3. fıkrası hükmünde, sigortalılarca ödenen giriş keseneği ve sigorta primlerinin vergi uygulamasında gider olarak yazılabileceği açıklanmıştır. Genel kural bu olmakla beraber, bilhassa ortaklıklarda, her bir ortağın ortaklıktaki kar payının eşit olmayabileceği, ödenecek giriş keseneği ve primlerin seçilen aylık gelir basamağına göre değişebileceği ve bu nedenle net kazancın tespitinde bir takım zorluklar ve sakıncalar doğabileceği hususu göz önünde bulundurularak söz konusu primlerin beyan edilecek gelirden beyanname üzerinde indirim konusu yapılması daha doğru bir uygulama olacaktır.
Ödedikleri Bağ-Kur giriş keseneği ve primlerini gider olarak kayıtlarına intikal ettirmeyenlerin aşağıdaki şartlar dahilinde söz konusu primleri gelirlerinden indirmeleri mümkündür:
– Bağ-Kur giriş keseneği ve sigorta primlerinin GVK 89/1 maddesi hükmüne paralel olarak gelirin elde edildiği yılda ödenmiş olduğunun tevsik edilmesi kaydıyla mükellefler tarafından verilecek yıllık gelirden indirilecektir.
– Adi komandit şirketlerin komanditer ortakları ile limited şirketlerin ortakları bakımından da yukarıdaki esaslar dahilinde işlem yapılacaktır.
– Ayrıca, önemli bir nokta, diğer indirim unsurlarından farklı olarak zarar halinde de Bağ-Kur primleri matrahtan indirilir.
B- Sigorta Primleri
GVK’nın 89. madde hükmüne göre, yıllık beyanname ile bildirilen gelirden, mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primleri indirilebilir. Bunun yanı sıra bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları da beyan edilirken gelirden düşülebilecektir. http://muhaseberehberi.com
Beyan edilen gelir olarak yıllık gelir vergisi beyannamesinde yer alan indirimler ve geçmiş yıl zararları toplamından önceki tutar esas alınacaktır.
Bu prim ve katkı paylarının (GVK 89 madde uyarınca) matrahtan indirilebilmesi için;
– Bireysel emeklilik dışındaki indirilebilecek şahıs sigorta primlerinin tutarı yılda beyan edilen gelirin % 5’ini ve asgari ücretin yıllık tutarını geçmemelidir. İndirilecek bireysel emeklilik katkı paylarının tutarı yılda beyan edilecek gelirin % 10’unu aşmamalıdır.
– Sigortanın veya emeklilik sözleşmesinin Türkiye’de kain ve merkezi Türkiye’de bulunan bir sigorta veya emeklilik şirketi nezrinde akdedilmiş olması ve prim veya katkı payı tutarının gelirin elde edildiği yılda ödenmiş olmalıdır.
– Sigorta priminin ve bireysel emeklilik katkı payının, ücretin safi tutarının hesaplanmasında indirim konusu yapılmamış olması gerekir.
– Eş ve çocukların beyan etmeleri gereken gelirleri varsa şahıs sigorta primleri ve bireysel emeklilik katkı paylarının kendi gelirlerine ait beyannamede indirim konusu yapılması gerekir.
ÖRNEK: Yıllık beyanname veren bir mükellefin 2010 yılı matrahının tespitinde indirim konusu yapabileceği katkı payı ve sigorta primleri şu şekildedir:
|————————————————-|————|
|Beyan Edilen Gelir | 30.000 |
|————————————————-|————|
|Bireysel emeklilik katkı payı ödemesi | 1.000 |
|————————————————-|————|
|Şahıs Sigorta Prim ödemesi | 1.500 |
|————————————————-|————|
|Asgari Ücretin Yıllık Tutarı (2010) | 8.748 |
|————————————————-|————|
|Beyan edilen Gelirin % 10’u | 3.000 |
|————————————————-|————|
|Beyan edilen Gelirin % 5’i | 1.500 |
|————————————————-|————|
Bu durumda, mükellefin gerek şahıs sigorta primi, gerekse bireysel emeklilik katkı payı ödemesi, hem beyan edilen gelirin (indirimler ve geçmiş yıl zararlarından önceki tutar) % 5 ve % 10’unu, hem de yıllık asgari ücretin yıllık tutarını aşmadığından, bu ödemeler beyan edilen gelirden indirilebilecektir.
C- Sakatlık İndirimi
GVK’nın 31. maddesi hükmüne göre, çalışma gücünün asgari % 80’ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı birinci derece sakat, asgari % 60’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ikinci derece sakat, asgari % 40’ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ise üçüncü derece sakat sayılır.
Sakat sayılanların çalışma gücü kayıp oranlarına göre belirlenen dereceler itibariyle Sakatlık indirimi tutarları 1.1.2010 tarihinden itibaren aylık,
Birinci derece sakatlar için 680 TL,
İkinci derece sakatlar için 330 TL,
Üçüncü derece sakatlar için 160 TL’dir.
Bu tutarların yıllık tutarları gelir vergisi beyannamesinde beyan edilen indirilebilecektir. Ancak, ücretlilerin yıl içinde indirmiş olmaları halinde tekrar indirmeleri mümkün bulunmamaktadır.
Gelir Vergisi Kanununun 31. maddesine göre sakatlık indiriminden sadece ücretliler yararlanmaktaydı. Bu kanunun 89/3. maddesinde 4842 sayılı Kanunla yapılan değişiklik ile sakatlık indiriminin kapsamı genişletilmiştir. Bu durumda, sakatlık indiriminden aşağıdaki kişiler yararlanabilecektir.
– Ücretli olarak çalışan özürlü hizmet erbabı,
– Serbest meslek faaliyetinde bulunan özürlü serbest meslek erbabı,
– Basit usulde vergilendirilen özürlüler,
– Bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunan serbest meslek erbabı,
– Bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunan ücretliler.
D- Eğitim ve Sağlık Giderleri
GVK’nın 89.maddesine göre, mükellefler kendileri, eşleri ve küçük çocukları için yapmış oldukları eğitim ve sağlık harcamalarını yıllık beyan ettikleri gelirlerinden indirilebileceklerdir. Ancak bu indirimin yapılması için şu şartların gerçekleşmesi gerekmektedir.
– İndirilecek eğitim ve sağlık harcamalarının beyan edilen gelirin %10’unu aşmaması,
– Mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olarak yapılan eğitim ve sağlık harcamalarının Türkiye’de yapılması,
– Gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi
E- Bağış ve Yardımlar
1- Genel Bağış ve Yardımlar
GVK’nın 89. maddesinde, “Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler ile kamu yararına çalışan dernekler ve Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara yıllık toplamı beyan edilecek gelirin % 5’ini (kalkınmada öncelikli yöreler için % 10’unu) aşmamak üzere, makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımlar.” hükmü yer almaktadır.
Yukarıda yer alan yasal düzenlemeden anlaşılacağı üzere yapılan bağışın indirim konusu yapılabilmesi için;
– Genel ve Özel bütçeye dahil kamu idarelerine,
– İl özel idarelerine,
– Belediyelere,
– Köylere
– Kamu yararına çalışan dernekler ve Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıflara,
– Yapılacak Bağışın makbuz karşılığı yapılması gerekmektedir.
Bağış ve yardım, yukarıda belirtilen kurum ve kuruluşlara makbuz karşılığında yapılması durumunda gelirden indirim konusu yapılması mümkün olacaktır. Yapılan bağış ve yardımın karşılığında makbuz alınmamışsa, bu bağış ve yardımın indirim konusu yapılamaz. Örneğin kamu menfaatine yararlı bir derneğin kendi kuruluş amacına katkı sağlamak için düzenlediği bir eğlenceye bilet almak suretiyle katkıda bulunan bir mükellef, söz konusu bilet bedelini gelirinden indirim konusu yapamaz.
Diğer taraftan, yapılan bağış ve yardımın indiriminde getirilen tutar sınırlaması konusu özellik arz etmektedir. Yukarıda belirtilen kurum ve kuruluşlara makbuz karşılığında yapılmak kaydıyla, vergi matrahının tespitinde dikkate alınacak bağış ve yardım tutarı, gelir vergisi mükellefleri için beyan edilecek gelirin % 5’ini (kalkınmada öncelikli yörelerde % 10’unu) aşamayacaktır.
2- Okul, Sağlık Tesisi ve Öğrenci Yurtlarına yapılan Bağış ve Yardımlar
GVK’nun 89. maddesinde 4842 ve 4962 sayılı Kanunlarla yapılan değişiklikler ile, kamu idare ve müesseselerine bağışlanan okul, sağlık tesisi ve yüz yatak (kalkınmada öncelikli yörelerde elli yatak) kapasitesinden az olmamak üzere öğrenci yurdu inşaası dolayısıyla yapılan harcamalar veya bu tesislerin inşaası için bu kuruluşlara yapılan her türlü bağış ve yardımlar ile mevcut tesislerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yapılan her türlü nakdi ve ayni bağış ve yardımların tamamının, belirli bir oran ile sınırlı olmaksızın, yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlerden indirilebilmesine imkân sağlanmıştır.
Burada diğerinden farklı olarak bağış ve yardımın;
– Genel ve özel bütçeli dairelere,
– İl özel idarelerine, belediyelere ve köylere
yapılması gerekmektedir.
Ayrıca yapılacak indirim sınırlanmamıştır. Yapılan bağış ve yardımın tamamı indirim konusu yapılabilecektir.
3- Kültürel Varlıkların Korunmasına Yönelik Olarak Yapılan Bağış ve Yardımlar
Vakıflar Genel Müdürlüğünün idaresinde ve denetiminde mazbut vakıflar ile belediyeler dahil diğer kamu kurum ve kuruluşları adına kayıtlı olan, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu nezrinde eski eser tescilli abide eserlerin bakımı onarımı için yapılan bağış ve yardımların tamamı yıllık gelir vergisi beyannamesi ile bildirilen gelirlerden indirilebilecektir.
4- Gıda Bankacılığı Faaliyetinde Bulunan Dernek ve Vakıflara Yapılan Bağış ve Yardımlar
Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedelinin tamamı yıllık gelir vergisi beyannamesi ile bildirilen gelirlerden indirilebilecektir.
Tüm bu bağış ve yardımlar makbuz karşılığında yapılmış olmalıdır.
Bağış ve yardımın indirilebilmesi için mutlak suretle beyan edilen bir gelirin bulunması gerekir. Her hangi bir nedenle indirim konusu yapılamayan bağış ve yardımlar bir sonraki yıla devredilemez ve söz konusu yılın gelirinden indirim konusu yapılamaz.
Bağış ve yardımların nakden yapılmaması halinde bağışlanan veya yardımın konusunu teşkil eden mal veya hakkın varsa mukayyet değeri yoksa VUK hükümleri çerçevesinde takdir komisyonunca tespit edilecek değeri esas alınır.
5- Doğal Afetlere Yönelik Bağışlar ve Yardımlar
Bakanlar Kurulunca yardım kararı alınan doğal afetler dolayısıyla Başbakanlık aracılığıyla yapılan ayni ve nakdi bağışların tamamı indirilebilecektir. Ancak, bu bağışın indirilebilmesi için makbuz karşılığı yapılması gerekir.
Diğer taraftan, nakdin dışında yapılan bağış ve yardımlarda, bağış ve yardımın konusunu teşkil eden mal veya hakkın varsa mukayyet değeri esas alınır. Eğer mukayyet değeri yoksa VUK hükümlerine göre Takdir Komisyonunca tespit edilecek değeri esas alınacaktır.
6- Zararlı Hallerde Bağış ve Yardım İndirimi
Bağış ve yardımlar gelirden indirilebileceği için, zarar beyan eden mükellefler için bağış ve yardım indirimi söz konusu olamayacağı açıktır. Başka bir ifadeyle, bağış ve yardımlar zarar artıramazlar.
F- AR-GE İndirimi
GVK’nın 89/9. maddesi gereğince, mükelleflerin işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamaları tutarının %100’ü oranında hesaplanacak Ar-Ge indirimini beyanname üzerinde yapabilirler.
G- Sponsorluk Harcamaları
3289 sayılı Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile 17.06.1992 tarihli ve 38123 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Kapsamında yapılan sponsorluk harcamalarının; amatör spor dalları için tamamı, profesyonel spor dalları için % 50’si yıllık beyanname ile bildirilecek gelirden indirilebilecektir.
III. Sonuç
Gelir vergisi mükellefleri, 2010 takvim yılı gelir vergisi beyannamesini 2011 yılı Mart ayının başından 25. günü akşamına kadar vermeleri gerekir. Bu beyannameyi düzenlediklerinde, beyan ettikleri gelirden yukarıdaki açıklanan indirimleri yapabileceklerdir. Ancak, bu indirimlerin yapılabilmesi için yukarıda açıklanan esaslara uyulması gerekmektedir.
Kaynak: Lebib yalkın
