Bu rehber, ticari kazancı basit usulde vergilendirilen mükelleflerin vergi ile ilgili ödevlerini yerine getirirken faydalanabilecekleri bir kaynak oluşturmak ve kendilerine yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıştır.
Rehberde;
• Basit usulde vergilendirilmeye tabi olmanın şartları,
• Basit usulden yararlanabilecek ve yararlanamayacak olanlar,
• Bakanlar Kurulu Kararları ile gerçek usule alınan mükellefler,
• Basit usulden gerçek usule geçiş,
• Basit usulde ticari kazancın tespiti,
• Beyannamenin ne zaman ve nereye verileceği,
• Yıllık gelir vergisi beyannamesinin doldurulmasında dikkat edilecek hususlar,
• Verginin ne zaman ve nereye ödeneceği,
• Basit usule tabi mükelleflerde belge düzeni ve kayıtların tutulması,
• Basit usule tabi mükelleflerin yanında çalışanların durumu,
• Basit usulde katma değer vergisi uygulaması,
• Basit usulde vergi tevkifatı ve geçici vergi konuları ele alınmıştır.
A. BASİT USULDE VERGİLENDİRİLECEK MÜKELLEFLER
Gelir vergisine tabi olan ticaret ve sanat erbabı kazancın tespit usulü bakımından ikiye ayrılmaktadır.
• Basit usulde gelir vergisine tabi olanlar,
• Gerçek usulde gelir vergisine tabi olanlar.
Basit usulde ticari kazanç; bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat ile giderler ve satılan malların alış bedelleri arasındaki müspet farktır.
Basit usulde vergilendirme kapsamında bulunan mükelleflere, gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerden farklı bir takım kolaylıklar sağlanmıştır. Basit usulde vergilendirmenin sağladığı bazı kolaylıklar şunlardır:
• Defter tutulmaz.
• Vergi tevkifatı yapılmaz ve muhtasar beyanname verilmez.
• Geçici vergi ödenmez.
• Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin teslim ve hizmetleri katma değer vergisinden istisnadır.
• Ticari kazancın tespitinde amortismana tabi iktisadi kıymet alışları ve satışları dikkate alınmaz.
• Alınan ve verilen belgelerin kayıtları mükelleflerin bağlı oldukları meslek odalarındaki bürolarda tutulmaktadır. Ancak, isteyen mükellefler kayıtlarını hiçbir yerden izin almadan kendileri tutabilecekleri gibi meslek mensuplarına da tutturabilirler.
1. Basit Usule Tabi Olmanın Şartları
1.1. Basit Usule Tabi Olmanın Genel Şartları
1. Kendi işinde bilfiil çalışmak veya bulunmak, (işinde yardımcı işçi ve çırak kullanmak, seyahat, hastalık, ihtiyarlık, askerlik, tutukluluk ve hükümlülük gibi zaruri ayrılmalar dolayısıyla geçici olarak bilfiil işinin başında bulunmamak bu şartı bozmaz. Ölüm halinde, iş sahibinin dul eşi veya küçük çocukları namına işe devam olunduğu takdirde, bunların bilfiil işin başında bulunup bulunmamalarına bakılmaz.)
2. İşyeri mülkiyetinin iş sahibine ait olması halinde emsal kira bedeli, kiralanmış olması halinde yıllık kira bedelinin toplamının;
büyükşehir belediye sınırları içinde;
– 2011 takvim yılı için 4.600 TL
– 2012 takvim yılı için 5.000 TL
diğer yerlerde;
– 2011 takvim yılı için 3.200 TL
– 2012 takvim yılı için 3.500 TL’yi aşmaması.[1]
3. Ticari, zirai veya mesleki faaliyetler dolayısıyla gerçek usulde gelir vergisine tabi olmamak.
1.2. Basit Usule Tabi Olmanın Özel Şartları
1. Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satanların yıllık alımları tutarının;
– 2011 takvim yılı için 64.000 TL
– 2012 takvim yılı için 70.000 TL
veya yıllık satışları tutarının
– 2011 takvim yılı için 96.000 TL
– 2012 takvim yılı için 105.000 TL’yi aşmaması.[2]
2. (1) numaralı bentte yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşanların bir yıl içinde elde ettikleri gayri safi iş hâsılatının;
– 2011 takvim yılı için 32.000 TL
– 2012 takvim yılı için 35.000 TL’yi aşmaması.[3]
3. (1) ve (2) numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte yapılması halinde, yıllık satış tutarı ile iş hasılatı toplamının;
– 2011 takvim yılı için 64.000 TL
– 2012 takvim yılı için 70.000 TL’yi aşmaması.[4]
Milli Piyango bileti, akaryakıt, şeker ve bunlar gibi kâr hadleri emsallerine nazaran bariz şekilde düşük olarak tespit edilmiş bulunan emtia için, (1) ve (3) numaralı bentlerde yazılı hadler yerine ilgili Bakanlıkların görüşü alınmak suretiyle, Maliye Bakanlığınca belirlenecek alım satım hadleri uygulanır. Buna göre, anılan maddelerin ticaretini yapan mükelleflerin 2012 takvim yılında da basit usulden yararlanabilmeleri için alış, satış veya hasılatlarının 31.12.2011 tarihi itibariyle 280 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde belirtilen hadleri aşmaması gerekmektedir.
2. Basit Usulden Yararlanamayacak Olanlar
1. Kollektif şirket ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortakları,
2. İkrazat (ödünç para verme) işleriyle uğraşanlar,
3. Sarraflar ile kıymetli maden ve mücevherat alım satımı ile uğraşanlar,
4. Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında sayılan kişi ve kurumlara karşı inşaat ve onarma işini taahhüt edenler ile bu mükelleflere karşı derece derece taahhütte bulunanlar,
5. Sigorta prodüktörleri,
6. Her türlü ilan ve reklam işleriyle uğraşanlar veya bu işlere tavassut (aracılık) edenler,
7. Gayrimenkul ve gemi alım satımı ile uğraşanlar,
8. Tavassut (aracılık) işi yapanlar (dayıbaşılar hariç),
9. Maden işletmeleri, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları işletenler,
Basit usulden yararlanamazlar.
10. Şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığı yapanlar ile treyler, çekici ve benzerlerinin sahip veya işleticileri, (Yapısı itibarıyla sürücüsünden başka on dört ve daha aşağı oturma yeri olan ve insan taşımaya mahsus motorlu kara taşıtları ile yolcu taşıyanlar hariç),
11. Maliye Bakanlığınca teklif edilen ve Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan iş grupları, sektörler, il ve ilçeler, büyükşehir belediyeleri dahil olmak üzere il ve ilçelerin belediye sınırları (mücavir alanlar dahil), belediyelerin nüfusları, yöreler itibarıyla veya sabit bir işyerinde faaliyette bulunulup bulunulmadığına göre gerçek usulde vergilendirilmesi gerekli görülenler.
Bu yetkiye istinaden çıkarılan 8/5521 sayılı, 92/2683 sayılı ve 95/6430 sayılı Bakanlar Kurulu Kararları ile bir kısım mükellefler gerçek usulde vergilendirilme kapsamına alınmıştır.
2.1. Bakanlar Kurulu Kararları (BKK) Uyarınca Gerçek Usulde Vergilendirilen Mükellefler
95/6430 Sayılı BKK ile Gerçek Usulde Vergilendirme Kapsamına Alınan Mükellefler
95/6430 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile büyükşehir belediyesi olan illerin (Erzurum, Diyarbakır, Sakarya ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisine alınan yerlerden, yeni bağlanan mahallelerle birlikte 2000 yılı genel nüfus sayımındaki nüfusu 30.000′den az olan yerler hariç) mücavir alan sınırları dahil olmak üzere büyükşehir belediye sınırları içinde aşağıda belirtilen faaliyetleri yapan mükellefler, 01.05.1995 tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirilme kapsamına alınmıştır.
a) Her türlü emtia imalatı ile uğraşanlar,
b) Her türlü emtia alım-satımı ile uğraşanlar,
c) İnşaat ile ilgili her türlü işlerle uğraşanlar,
d) Motorlu taşıtların her türlü bakım ve onarım işleriyle uğraşanlar,
e) Lokanta ve benzeri hizmet işletmelerini işletenler,
f) Eğlence ve istirahat yerlerini işletenler.
Bu mükellefler, basit usulden yararlanmaya ilişkin genel ve özel şartları taşıyıp taşımadıklarına bakılmaksızın gerçek usulde vergilendirileceklerdir.
Ancak, Gelir Vergisi Kanunu’nda yer alan esnaf muaflığına ilişkin şartları topluca taşıyanlar, 95/6430 sayılı Kararname kapsamına girmediklerinden, esnaf muaflığından yararlanabilmektedirler.
8/5521 Sayılı BKK ile Gerçek Usulde Vergilendirme Kapsamına Alınan Mükellefler
Zirai mahsul satın alarak bu mahsulleri kısmen veya tamamen tüketici dışında kalanlara satan ticaret erbabı 8/5521 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 01.01.1983 tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirme kapsamına alınmışlardır.
Canlı hayvan alım-satımı faaliyeti anılan Kararname kapsamında değerlendirildiğinden, bu şekilde faaliyette bulunan mükellefler gerçek usulde vergilendirilecektir.
Zirai mahsulün toptancı hallerinden veya ticari faaliyette bulunan sebze komisyoncularından sonraki teslim aşamaları 8/5521 sayılı Kararname kapsamında kalmamaktadır.
92/2683 Sayılı BKK ile Gerçek Usulde Vergilendirme Kapsamına Alınan Mükellefler
Her türlü televizyon, video, radyo, teyp, müzik seti, disk-çalar, kamera, bilgisayar, soğutucu, çamaşır ve bulaşık makinesi, elektrikli süpürge, elektronik müzik aletleri, elektrikli dikiş makinesi ile elektrikle çalışan benzeri eşyaların alım-satımı ve üretimi ile uğraşan mükellefler 92/2683 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile gerçek usulde vergilendirme kapsamına alınmışlardır.
Kararnamede yazılı malların yanında, diğer mal ve hizmetleri satan mükellefler de gerçek usulde vergilendirilmektedir.
Bakanlar Kurulu Kararında belirtilen elektrikle çalışan benzeri eşyalar ibaresinden, doğrudan elektrik enerjisiyle çalışan veya elektrikle şarj edildikten sonra çalışan emtianın anlaşılması gerekmektedir.
Basit usulden yararlanamazlar.
Bu Kararnamede belirtilen emtianın alım-satımı yoluyla ticaretinin yapılmasında, eski, yeni veya kullanılmış olma ayrımına gidilmeksizin, kararnamede yer alan emtiaların ticaretini yapanlar ile belirtilen işlerle uğraşan bütün mükellefler girmektedir.
Örnek: Artvin ilinde ikinci el cep telefonu alım-satımı faaliyetinde bulunan Bay (A)’nın bu faaliyeti, 92/2683 sayılı Kararname kapsamında kaldığından bu mükellef gerçek usulde vergilendirilecektir.
Örnek: Bingöl ilinde öteden beri bakkallık faaliyetinde bulunan ve basit usulde vergilendirilen Bayan (B)’nin bu faaliyeti dolayısı ile;
01.01.2011 – 31.12.2011 tarihleri arasında yapmış olduğu alımlarının tutarı 62.000 TL’dir. Mükellefin işyeri kira tutarı ise
01.01.2011 tarihi itibarıyla 2.900 TL’dir. 2011 yılı içerisinde yıllık alım haddi 64.000TL, kira bedeli ise 3.200TL’dir.
Bayan (B) yıllık alım haddi 64.000 TL tutarını ve yıllık kira bedeli 3.200 TL sınırını aşmadığından 2012 döneminde de basit usulde vergilendirilmeye devam edecektir.
3. Ortaklıklarda Basit Usule Tabi Olmanın Şartları
Ortaklıkların basit usule tabi olup olmadığının tespitinde, iş hacmi ölçüleri ile yıllık kira bedelleri toplu olarak dikkate alınır.
Adi ortaklık halinde çalışanların aynı zamanda şahsi bir işle de uğraşmaları durumunda; şahsi işine ait olanlara, ortaklıklardan payına düşen kısım ilave edilerek basit usule tabi olmanın genel ve özel şartlarında sayılan ölçülerin aşılıp aşılmadığı belirlenir ve mükellefin basit usulde mi yoksa gerçek usulde mi vergilendirileceği tespit edilir.
Bir mükellefin birden fazla ortaklıkta hissesinin bulunması durumunda, ortaklıklardaki paylarına düşen işyeri kirası ve iş hacmi ölçüleri tek tek toplanır ve böylece basit usulden yararlanabilme şartlarının aşılıp aşılmadığı tespit edilir.
Ortaklıklarda, ortakların birinin gerçek usule tabi olması diğer ortakları da gerçek usule tabi hale getirir.
Aynı işte ortak olarak çalışanlar hakkında, Gelir Vergisi Kanununda belirtilen yıllık kira bedeli ve iş hacmi ölçüleri toplu olarak değerlendirilir.
Örnek: Aydın İlinde Bay (C) ile Bayan (D) bir adi ortaklık kurmuşlardır. Bay (C)’nin hissesi %50, Bayan (D)’nin hissesi %50′dir. Ortaklığa ait işyeri kira tutarı 01.01.2011 tarihi itibarıyla 2.700 TL olup, 2011 yılındaki alışları
62.000 TL, satışları ise 92.000 TL dir.
Ayrıca Bay (C)’nin şahsi faaliyetine ait işletmesinden dolayı 1.700 TL kira ödemesi, 40.000 TL mal alışı bulunmaktadır.
Bay (C)’nin ortaklıktan payına 1.350 TL kira düşmektedir. Kendi işyerinin yıllık kirası 1.700 TL olup ikisinin toplamı 3.050 TL olduğundan yıllık kira tutarı bakımından basit usulün şartlarına haizdir. Diğer taraftan, Bay (C)’nin payına ortaklık alışlarından 31.000 TL düşmekte olup, kendi şahsi işletmesindeki alışları olan 40.000 TL ile toplandığında, toplam alış bedeli 71.000 TL olduğundan 2011 yılı için belirlenen 64.000 TL lik haddi aşmaktadır.
Buna göre, Bay (C), 2011 takvim yılında basit usule tabi olmanın şartlarını kaybettiğinden, 2012 vergilendirme döneminden itibaren gerçek usulde vergilendirilecektir.
Ortaklığın devam etmesi halinde, Bayan (D)’nin kazancı da, ortağının kazancı gerçek usulden vergilendirildiğinden, hadleri aşıp aşmadığına bakılmaksızın 2012 yılından itibaren gerçek usulden vergilendirilecektir.
Adi ortaklıklarda ortaklardan birinin gerçek usulde vergilendirilmesi durumunda diğer ortaklar da gerçek usulde vergilendirilirler.
4. Basit Usulden Gerçek Usule Geçiş
Basit usule tabi olmanın genel ve özel şartlarından herhangi birini takvim yılı içinde kaybedenler, ertesi takvim yılı başından itibaren gerçek usulde vergilendirileceklerdir.
Basit usulün şartlarına haiz olanlardan, bu usulden yararlanmak istemediklerini yazı ile bildirenler bu talepleri doğrultusunda takip eden ay başından veya izleyen takvim yılı başından, yeni işe başlayanlar ise işe başlama tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirilirler.
Basit usule tabi olma şartlarından herhangi birini takvim yılı içinde kaybedenler, ertesi takvim yılı başından itibaren gerçek usulde
vergilendirilirler.
Herhangi bir şekilde gerçek usulde vergilendirilecek olanlar ve gerçek usulde vergilendirilen mükellefler, bir daha hiçbir şekilde basit usulden yararlanamazlar. Daha önce gerçek usulde vergilendirilmekte iken işini terk eden mükellefler bu tarihten sonra işe başlamaları halinde yine gerçek usulde vergilendirileceklerdir.
Gerçek usulde vergilendirilen kişilerin aynı türden iş yapan eş ve çocukları da bu faaliyetleri nedeni ile basit usulden yararlanamazlar.
Yapılan denetimlerde basit usulde vergilendirilen mükelleflerden sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge düzenledikleri veya kullandıkları tespit edilenler basit usulden yararlanamazlar.
Bu hususun kendilerine tebliğ tarihini takip eden aybaşından itibaren işletme hesabı esasına göre defter tutmak kaydı ile gerçek usulde vergilendirilirler.
Örnek: Kayseri İlinde öteden beri kuaförlük faaliyetinde bulunan ve basit usulde vergilendirilen Bay (E)’nin bu faaliyeti dolayısı ile;
01.01.2011 – 31.12.2011 tarihleri arasında yapmış olduğu alımlarının tutarı 67.000 TL’dir. Mükellefin işyeri kira tutarı ise 01.01.2011 tarihi
itibarıyla 4.000 TL’dir.
2011 yılı için belirlenen yıllık alım haddi 64.000 TL, kira bedeli ise 4.600 TL’dir. Yıllık kira bedeli kanuni sınırı aşmadığı halde, yıllık alım haddi 64.000 TL tutarını aştığından Bay (E) 01.01.2012 tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirilecektir. Ayrıca, Bay (E) ilerleyen yıllarda da tekrar basit usule tabi olamayacaktır.
Örnek: Ağrı İli sınırları içinde öteden beri meyve – sebze alım satımı faaliyetinde bulunan ve gerçek usulde vergilendirilen Bay (F), bu faaliyetini 2005 yılında terk etmiştir. Bu mükellef, herhangi bir faaliyeti nedeniyle yeniden mükellefiyet tesis ettirmesi halinde, Gelir Vergisi Kanununun 46 ncı maddesinin son fıkrasında yer alan, “herhangi bir şekilde gerçek usulde vergilendirilecek olanlar ve gerçek usulde vergilendirilen mükellefler bir daha hiçbir şekilde basit usulden yararlanamazlar” hükmü uyarınca basit usulden yararlanamayacağından, gerçek usulde vergilendirilecektir.
B. BASİT USULDE TİCARİ KAZANCIN TESPİTİ
1. Basit Usulde Ticari Kazancın Tespiti
Basit usulde ticari kazanç, bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat ile giderler ve satılan malların alış bedelleri arasındaki müspet farktır. Bu fark, faaliyetle ilgili olarak alınması ve verilmesi mecburi olan alış ve giderler ve hâsılatlara ilişkin belgelerde yazılı tutarlara göre hesaplanacaktır.
Kazancın bu şekilde tespiti sırasında emtia ticareti ile uğraşanlarca;
• Hesap dönemi sonundaki emtia mevcudunun değeri hâsılata,
• Hesap dönemi başındaki emtia mevcudunun değeri giderlere ilave edilecektir.
Ancak, kullanılan sabit kıymetler gider yazılmayacak ve üzerlerinden amortisman hesaplanmayacaktır. Kazancı basit usulde tespit edilen mükelleflerin defter tutma yükümlülükleri bulunmamaktadır.
Basit usulde vergilendirilen mükellefler, kazancın tespiti ve Vergi Usul Kanununun defter tutma hükümleri hariç; bildirme, vesikalar, muhafaza, ibraz, diğer ödevler, ceza hükümleri ile bu Kanun ve diğer kanunlarda yer alan ikinci sınıf tüccarlar hakkındaki hükümlere tabidirler.
Örnek: Edirne İlinde bakkallık faaliyetinde bulunan ve basit usulde vergilendirilen Bay (G)’nin işletme hesabı özeti aşağıdaki gibidir:
Dönem başı mal mevcudu 15.000 TL
Dönem içi alışlar 29.000 TL
Giderler 14.000 TL
Dönem hasılatı 67.000 TL
Dönem sonu mal mevcudu 13.000 TL
Dönem hasılatı + Dönem sonu mal mevcudu) – (Dönem başı mal mevcudu + Dönem içi alışlar + Giderler)= Kar/ Zarar
(67.000 + 13.000) – (15.000 + 29.000 + 14.000) = 22.000 TL
2011 yılında 22.000 TL kar elde etmiştir. Bu mükellef yıl içinde 4.200 TL Sosyal Güvenlik Primi (Bağ-Kur Primi) ödemiştir.
Mükellefin beyanı aşağıdaki gibi olacaktır.
Ticari Kazanç 22.000 TL
Sosyal Güvenlik Primi 4.200 TL
Kalan (22.000 TL – 4.200 TL) 17.800 TL
Vergiye Tabi Gelir (Matrah) 17.800 TL
Hesaplanan Gelir Vergisi 3.090 TL
Ödenecek Gelir Vergisi 3.090 TL
2. Basit Usulde Ticari Kazancın Beyanı
2.1. Basit Usule Tabi Mükellefler İçin Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi Verilme Zamanı ve Yeri
• Gelirin sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan ibaret olması halinde, 2011 yılı kazançlarına ilişkin yıllık beyanname 2012 yılı ŞUBAT ayının başından yirmibeşinci günü akşamına kadar verilecektir.
• Basit usulde tespit edilen ticari kazanç yanında beyana tabi başka bir gelir unsurunun bulunması halinde, 2011 yılı kazançlarına ilişkin yıllık
beyanname 2012 yılı MART ayının başından yirmibeşinci günü akşamına kadar verilecektir.
• Beyanname, kayıtlı bulunulan vergi dairesine verilecektir.
• Beyanname elden verilebileceği gibi posta ile de gönderilebilecektir.
• Beyanname taahhütlü olarak posta ile gönderildiğinde, postaya veriliş tarihi beyannamenin verildiği tarih olarak kabul edilecektir.
• Beyanname normal (adi) posta ile veya özel dağıtım şirketleri aracılığıyla gönderilirse, vergi dairesine ulaştığı tarih beyannamenin verildiği tarih olarak kabul edilecektir.
• Tam otomasyona geçen vergi dairesi mükellefleri beyannamelerini, elektronik beyanname gönderme aracılık yetkisi almış olan, basit usul mükelleflerinin bağlı olduğu meslek odaları veya 3568 sayılı Kanun uyarınca yetki almış olup bağımsız çalışan Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirler aracılığı ile elektronik ortamda gönderebilirler.
Beyannamenizi posta yoluyla gönderecekseniz taahhütlü olmasını tercih ediniz!
2.2 Beyan Edilecek Gelir Üzerinden Yapılacak İndirimler
Ticari kazancı basit usulde vergilendirilen mükellefler, yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlerine ilişkin olarak Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesinde belirtilen hususları (şahıs sigorta primleri ve bireysel emeklilik katkı payları, eğitim ve sağlık harcamaları, bağış ve yardımlar, sakatlık indirimi vb.) indirim konusu yapabileceklerdir. Söz konusu indirimlerin yapılabilmesi için, yıllık beyanname ile bildirilecek bir gelirin bulunması ve yapılacak indirimlerin ilgili mevzuatta belirtilen şartları taşıması gerekmektedir.
Örnek: Basit usulde vergilendirilen Bay (H), çalış ma gücünün asgari % 40′ını kaybetmiş olup, üçüncü derece sakatlık indiriminden yararlanmaktadır. 2011 yılında kendisi adına 3.000 TL bireysel emeklilik katkı payı ve 4.800 TL sosyal güvenlik primi ödemiştir.
Üçüncü derece sakatlar için yıllık indirim tutarı 2011 yılı için (170 x 12) = 2.040 TL olup, Bay (H) beyan edeceği gelirden 2.040 TL indirim yapacaktır.
Bireysel emeklilik katkı paylarının asgari ücretin bir yıllık tutarını aşmamak üzere beyan edilen gelirin % 10′una kadar olan kısmı indirim konusu yapılabilmektedir. Bu durumda 2011 yılı için esas alınacak asgari ücretin bir yıllık tutarı 9.801 TL olup, Bay (H)’nin ödediği bireysel emeklilik katkı payı bu tutarı aşmadığından beyan ettiği gelirin %10′una kadar indirim yapabilecektir.
2.3. Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesinin (Beyana Tabi Geliri Sadece Basit Usulde Tespit Edilen Mükellefler için) Doldurulmasında Dikkat Edilecek Hususlar
• Beyanname bir örnek doldurulacaktır.
• Mavi veya siyah tükenmez kalem kullanılarak BÜYÜK MATBAA HARFLERİ ile doldurulacaktır.
• Okunaklı bir şekilde silinti ve kazıntı yapılmadan düzenlenmesine özen gösterilecektir.
• Rakamlar arasına herhangi bir işaret konulmayacaktır.
• Sayısal ifadeler romen rakamı ile yazılmayacaktır.
• Alfabetik karakterler sola, sayısal karakterler sağa yanaşık olarak yazılacaktır.
• Elektronik ortamda beyanname verecek olan mükellefler beyannamelerini, https://ebeyanname.gib.gov.tr adresinde yer alan kılavuza uygun olarak dolduracaklardır.
2.4. 2011 Takvim Yılı Gelirlerine Uygulanacak Vergi Tarifesi
9.400 TL’ye kadar 15%
23.000 TL’nin 9.400 TL’si için 1.410 TL, fazlası 20%
53.000 TL’nin 23.000 TL’si için 4.130 TL, (ücret gelirlerinde 80.000 TL’nin 23.000 TL’si için 4.130 TL), fazlası 27%
53.000 TL’den fazlasının 53.000 TL’si için 12.230 TL, (ücret gelirlerinde 80.000 TL’den fazlasının 80.000 TL’si için 19.520 TL), fazlası 35%
3. Verginin Ne Zaman Ödeneceği
• Şubat ayı içerisinde verilecek beyannameler üzerinden hesaplanan gelir vergisi Şubat ve Haziran aylarında olmak üzere, iki eşit taksitte ödenecektir.
• Basit usulde tespit edilen ticari kazanç yanında beyana tabi başka bir gelir unsurunun bulunması halinde Mart ayı içerisinde verilecek beyannameler üzerinden hesaplanan gelir vergisi Mart ve Temmuz aylarında olmak üzere, iki eşit taksitte ödenecektir. Örnek: Uşak İlinde
kuaförlük faaliyetinde bulunan ve basit usulde vergilendirilen Bayan (K)’nin bu geliri dolayısı ile 2011 yılında elde ettiği ticari kar 32.000 TL’dir. Bayan (K)’nin aynı zamanda 2011
yılında elde ettiği 11.000 TL
konut kira geliri bulunmaktadır.
Bayan (K)’nin geliri sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan ibaret olsaydı bu faaliyetlerinden doğan gelirlerini 1 Şubat – 25 Şubat 2012 tarihleri arasında beyan edecekti.
Ancak, basit usulde ticari kazancı yanında beyanı gereken gayrimenkul kira geliri de bulunduğundan Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi 1 Mart-25 Mart 2012 tarihleri arasında verilecektir.
4. Verginin Nereye Ödeneceği
Vergi;
• Vergi tahsiline yetkili olan banka şubelerine,*’
• Bağlı bulunulan vergi dairesine,
• Bağlı bulunulan vergi dairesinin belediye sınırları dışındaki herhangi bir vergi dairesine ödenebilir.
C. BASİT USULE İLİŞKİN DİĞER HUSUSLAR
1. Basit Usule Tabi Mükelleflerin Bildirim Yükümlüğü
Basit usule tabi mükelleflerin vergi dairesine bildirmek zorunda oldukları hususlar şunlardır:
• İşe başlama,
• Değişiklikler (adres değişikliği, iş değişikliği, işletmede değişiklik),
• İşi bırakma.
1. 1. İşe Başlama
İşe başlama bildirimi basit usule tabi mükellef tarafından imzalanarak kendilerince veya Avukatlık Kanunu’na göre ruhsat almış avukatlar veya 3568 sayılı Kanun’a göre yetki almış meslek mensuplarınca işe başlama tarihinden itibaren 10 gün içinde ilgili vergi dairesine yapılır.
İşe başlama bildiriminin, serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavir veya yeminli mali müşavirler aracılığıyla düzenlenmesi halinde, bildirim bu kişiler tarafından da ayrıca kaşe/mühür basılmak suretiyle imzalanır.
İşe başlama bildirimine eklenecek belgeler şunlardır:
• Nüfus Cüzdanı aslı (Gerekli kontrol ve teyit yapıldıktan sonra mükellefe geri verilecektir.)
• İşyeri mülkiyetinin mükellefe ait olması halinde emsal kira bedelinin tespiti amacıyla emlak vergisine esas olan vergi değerini gösteren belediyeden onaylı belge,
• İşyeri kira ise kira kontratının bir örneği.
“ilgili tablo bu rehberin sonunda yer almaktadır.
1. 2. Değişiklikler (Adres Değişikliği, İş Değişikliği, İşletmede Değişiklik)
Mükellefler adres, iş veya işyerlerinde meydana gelen değişiklikleri, değişikliğin meydana geldiği tarihten itibaren 1 ay içerisinde dilekçeyle bağlı oldukları vergi dairesine bildirmek zorundadırlar.
1. 3. İşi Bırakma
Vergiye tabi olmayı gerektiren muamelelerin tamamen durdurulması ve sona ermesi işi bırakmayı ifade eder. Mükelleflerden işi bırakanların, durumu 1 ay içerisinde vergi dairesine bildirmesi gerekmektedir.
Gerçek kişilerde ölüm işi bırakma hükmündedir. Mirası reddetmemiş mirasçılar tarafından bildirimde bulunulması gerekir. Mirasçılardan herhangi birinin ölümü bildirmesi diğer mirasçıları bu ödevden kurtarır.
2. Basit Usule Tabi Mükelleflerde Belge Düzeni 2. 1. Kullanılacak Belgeler
Basit usulde vergilendirilen mükellefler, hasılatları ile ilgili olarak Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre fatura, perakende satış vesikaları ve ilgili mevzuatta sayılan diğer belgeleri düzenlemek ve kullanmak zorundadırlar.
2.2. Belge Temini
Basit usule tabi mükelleflerin kullandıkları belgeler ve zarflar sadece Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) tarafından bastırılmaktadır.
Bu mükelleflerin kayıtları ister odalar bünyesinde oluşturulan muhasebe bürolarında tutulsun, ister kendileri tarafından tutulsun, kullanılacak belgeler bağlı oldukları oda veya birlikten temin edilecektir.
Mükelleflerin bulunduğu yerde bağlı oldukları oda veya birlik yoksa veya bulunduğu yerde bağlı olacağı oda veya birlik kurulmamış ise; en yakın oda veya birliğe veya karma odaya kayıt yaptıracaklardır. Belgelerini de kayıt yaptırdığı bu odadan temin edeceklerdir.
Basit usulde vergilendirme kapsamında bulunup, meslek odalarına üye kayıtları yapılamayan, traktörle nakliyecilik yapanlar, hususi oto ile ticari faaliyette bulunanlar, biçerdöver işletmecileri ile inşaat ustaları gibi mükellefler, kullanacakları belgeleri ikinci sınıf tüccarların tabi oldukları esaslar çerçevesinde (anlaşmalı matbaalara bastırmak veya noterlere tasdik ettirmek suretiyle) temin edebilmektedirler. Anılan mükellefler, diledikleri takdirde kullanacakları belgeleri faaliyette bulundukları yerdeki herhangi bir oda veya birlikten de temin edebilmektedirler.
2.3. Belge Düzenlenmesinde Uyulacak Esaslar
Basit usulde vergilendirilen mükellefler ikinci sınıf tüccarların tabi olduğu usul ve esaslar dahilinde belge düzenlemek durumundadırlar.
Ancak; Vergi Usul Kanununun mükerrer 257 nci maddesindeki yetkiye istinaden, basit usulde vergilendirilen mükelleflerin yeni düzenlemeye intibak edebilmeleri ve gerekli hazırlıkları yapabilmeleri için;
• Belge vermedikleri günlük hasılatları için gün sonunda tek bir fatura düzenlemeleri,
• Düzenlenen faturanın alıcıya ilişkin bilgiler yerine “… tarihli toplam hasılat” ibaresinin yazılması
şeklinde kolaylık sağlanmış ve konuya ilişkin açıklamalar 215 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yapılmıştır.
Söz konusu uygulama aynı usul ve esaslar dahilinde 280 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile 31.12.2012 tarihine kadar uzatılmıştır. Bu imkandan yararlanmak isteyen mükellefler, müşterilerinin istemeleri halinde fatura veya perakende satış vesikası (dolmuş işletenler hariç) vermek zorundadırlar.
2.4. Belgelerin İptali
Basit usulde vergilendirilen mükelleflerden işlerini terk edenlerin kullanmadıkları belgelerin iptal işlemleri, belgeleri veren oda veya birliklerce yapılmaktadır. Belgelerini anlaşmalı matbaalara bastırmak veya noterlere tasdik ettirmek suretiyle temin eden mükelleflerin belgelerinin iptali, vergi dairelerince yapılmaktadır.
İşini terk edenlerden, söz konusu belgeleri ibraz edemeyenler ile eksik belge ibraz edenler veya belgelerini kaybettiğini bildiren mükelleflerin
durumu, belgeyi veren oda veya birliklerce düzenlenen tutanak ile tespit edilecektir. İşini terk edenlerden belgelerini anlaşmalı matbaalara bastırmak veya noterlere tasdik ettirmek suretiyle temin eden mükelleflerden, belgeleri ibraz edemeyenler ile eksik belge ibraz edenler veya belgelerini kaybettiğini bildiren mükelleflerin işlemleri ise vergi daireleri aracılığı ile yapılacaktır. Bu mükellefler hakkında ikinci sınıf mükelleflerde olduğu gibi bir taraftan usulsüzlük cezası kesilirken, diğer taraftan ilgili dönem vergi matrahlarının tespiti için takdir komisyonuna sevk edilir.
2.5. Kayıtların Tutulması
• Basit usule tabi mükelleflerin kayıtları, bağlı oldukları oda veya birlikler bünyesinde kurulan muhasebe bürolarında tutulmaktadır. Bu bürolarda 3568 sayılı Kanuna göre yetki almış yeterli sayıda meslek mensubunun çalıştırılması zorunludur.
• İsteyen mükellefler, kayıtlarını hiçbir izne gerek olmadan kendileri de tutabilmektedir. Bu takdirde, vergilendirme ile ilgili ödevlerin tamamı kendilerince yerine getirilecektir. İsteyen mükellefler ise kayıtlarını Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir gibi meslek mensuplarına tutturabilirler.
• Mükellefler, satış ve hizmetleri için düzenledikleri hasılat belgelerini bir zarfta, faaliyetleri ile ilgili olarak mal ve hizmet alışları ile giderleri için aldıkları gider belgelerini başka bir zarfta toplayıp saklayacaklardır. Kayıtları odalarda tutulan mükellefler ise her aya ait zarfları izleyen ayın 10′una kadar kaydının tutulduğu büroya teslim edeceklerdir.
• Mükelleflerden zarf içinde alınan belgeler bürolarda işletme hesabı defterinin gelir ve gider sayfalarındaki işlem başlıkları esas alınarak bilgisayar ortamına aktarılacaktır. Bu belgeler cari yıl sonuna kadar bürolarda saklanacaktır.
2.6. İktisadi Kıymetlerin Satışında Belge Düzenlenmesi
Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin taşıt ve diğer sabit kıymetlerini satmaları dolayısıyla fatura düzenleme yükümlülükleri bulunmamaktadır. Bu mükelleflerce yapılan taşıt satışlarının noter satış sözleşmesi ile, diğer sabit kıymet satışlarının ise söz konusu sabit kıymetleri satın alan mükellefler tarafından düzenlenecek gider pusulası ile tevsik edilmesi mümkündür.
2.7. Sahte veya Muhteviyatı İtibarıyla Yanıltıcı Belge Düzenlediği veya Kullandığı Tespit Edilen Mükelleflerin Durumu
Basit usule tabi ticaret erbabından, sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge düzenlediği veya kullandığı tespit edilenler, bu hususun kendilerine tebliğ edildiği tarihi takip eden aybaşından itibaren ikinci sınıf tüccarlara ilişkin hükümlere tabi olurlar.
3. Muhafaza ve İbraz Yükümlülüğü
Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin, bir takvim yılı içinde aldıkları mallara ve hizmetlere ait alış belgeleri ve yaptıkları giderler ile hasılat belgeleri kayıtlarının tutulduğu bürolarda muhafaza edilecektir. Cari takvim yılına ilişkin belgelerin ibrazı da bu bürolardan talep edilecektir.
Cari takvim yılı kayıtlarının tutulması ve vergilendirmeyle ilgili tüm ödevler bürolarca yerine getirilecektir. Yıllık beyannamenin verilmesinden sonra o yıla ilişkin belgeler muhafaza edilmek üzere mükellefe teslim edilecektir. Teslim alınan belgeler, ilgili bulundukları yılı takip eden takvim yılı başından başlayarak 5 yıl süre ile mükelleflerce muhafaza edilecektir.
4. Tevsik Zorunluluğu
Maliye Bakanlığına tanınan yetkiye istinaden;
• Birinci ve ikinci sınıf tüccarların,
• Kazancı basit usulde tespit edilenlerin,
• Defter tutmak zorunda olan çiftçilerin,
• Serbest meslek erbabı ile
• Vergiden muaf esnafın
kendi aralarında yapacakları ticari işlemler ile nihai tüketicilerden mal ve hizmet bedeli olarak yapacakları 8.000 TL’yi aşan tahsilat ve ödemelerini tevsik etmek (belgelendirmek) zorunluluğu bulunmaktadır.
5. Vergi Levhalarının Asılması ve Tasdiki
Basit usulde vergilendirilen mükellefler her yıl Mayıs ayının son gününe kadar vergi tarhına esas olan kazanç tutarları ile bunlara isabet eden vergi miktarlarını gösteren levhayı almak ve yetkililerce istenildiğinde
ibraz etmek üzere merkezlerinde, şubelerinde, satış mağazalarında ve taşıt işletmeleri ayrıca taşıtlarında (taşıt işletmesi ifadesi, ücret karşılığında yolcu veya eşya taşımacılığını ifade ettiğinden, diğer iş kollarında faaliyet gösteren mükelleflerin taşıtlarında vergi levhası bulundurma mecburiyetleri bulunmamaktadır.) bulundurmak zorundadırlar.
Vergi levhaları sistem tarafından internet vergi dairesi hesaplarına aktarıldıktan sonra, basit usul mükellefleri, internet vergi dairesinden bizzat kendileri veya 3568 sayılı Kanun uyarınca yetki almış olup bağımsız çalışan serbest muhasebeci, serbest muhasebeci mali müşavir veya yeminli mali müşavirler (meslek mensupları) aracılığıyla 1 Nisandan itibaren 31 Mayıs günü sonuna kadar vergi levhalarını yazdırabilecekleri gibi bağlı bulundukları meslek odaları veya bağlı oldukları vergi daireleri aracılığıyla da vergi levhalarını alabileceklerdir.
6. Ödeme Kaydedici Cihaz Kullanılması
Basit usulde vergilendirilen mükelleflerden isteyenler ödeme kaydedici cihaz kullanabileceklerdir.
7. Basit Usule Tabi Mükelleflerin Yanında Çalışanların Durumu
Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin kendi işyerlerinde bilfiil çalışmaları veya bulunmaları şarttır. Ancak, bu mükelleflerin işlerinde yardımcı işçi çalıştırmaları veya çırak kullanmaları bu şartı bozmayacaktır.
Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin yanında çalışan kişiler diğer ücretli olarak vergilendirilecektir.
Diğer ücret kapsamında vergilendirilenler vergi karnesi almaya mecbur olduklarından, kazançları basit usulde vergilendirilen ticaret erbabının yanında çalışanların vergi karnesi almalarını ve karnelerinde yazılı vergilerini ödemelerini temin etme yükümlülüğü bulunmaktadır.
8. İşyerinin Kira Olması Halinde Kira Ödemesi
İşyeri kiralamalarında miktar sınırlaması olmaksızın kira ödemelerinin banka veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen belgelerle tevsik edilmesi zorunluluğu bulunmaktadır.
İşyeri kirasının, müşteriden alınan çek ile ödemesinin yapılması durumunda çekin elden kiralayan kişiye ciro edilmesi ve bu kişinin bankadan çeki tahsil etmesi ile tevsik şartı yerine getirilmiş sayılır.
Banka veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü aracı kılınmak suretiyle, para yatırma veya havale, çek veya kredi kartı gibi araçlar kullanılmak suretiyle yapılan tahsilat ve ödemeler karşılığında dekont veya hesap bildirim cetvelleri düzenlendiğinden bu belgeler tevsik edici belge kabul edilecektir. Bankaların internet şubeleri üzerinden yapılan ödeme ve tahsilatlar da aynı kapsamdadır.
Getirilen zorunluluklara uymayanlara kesilecek ceza, kazancı basit usulde tespit edilenler hakkında o yıl için belirlenen özel usulsüzlük cezası miktarından az olmamak üzere her bir işlem için bu işleme konu tutarın %5′idir. Bu ceza kiracı ve kiralayana ayrı ayrı uygulanır.
9. Basit Usulde Katma Değer Vergisi Uygulaması
Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin teslim ve hizmetleri katma değer vergisinden istisna tutulmuş olup, KDV beyannamesi vermeyeceklerdir. Buna göre;
• Basit usulde vergilendirilen mükellefler, mal teslimleri ve hizmet ifalarında katma değer vergisi hesaplamayacakları için, bunlardan mal ve hizmet alan mükelleflerin indirim konusu yapacakları bir KDV tutarı da bulunmamaktadır.
• Gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerden mal ve hizmet satın alan basit usulde vergilendirilen mükellefler, ödedikleri katma değer vergisini gider veya maliyet olarak dikkate alacaklardır.
Ancak, basit usulde vergilendirildikleri ve işlemleri katma değer vergisinden istisna olduğu halde düzenledikleri belgelerde katma değer vergisi gösteren veya “KDV dahildir” mealinde bir şerhe yer veren mükellefler, bu belgelerde gösterilen katma değer vergisini takip eden ayın yirmidördüncü günü akşamına kadar beyan edip, yirmialtıncı günü akşamına kadar ödemek zorundadırlar.
10. Basit Usulde Vergilendirilen Mükelleflerde Özel Tüketim Vergisi Uygulaması
ÖTV Kanununa ekli;
• (I) sayılı listedeki malların ithalatçısı veya imalatçılarının,
• (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olanları ilk iktisap kapsamında teslim edenlerin,
• (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olmayan mallar ile (III) ve (IV) sayılı listelerde yer alan malların imalatçılarının,
Gelir vergisi yönünden basit usulde vergilendirilen mükellef olmaları, bunların ÖTV mükellefi olarak 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununda belirtilen sürelerde ÖTV beyan edip ödemelerini etkilememektedir.
11. Basit Usulde Vergi Tevkifatı ve Geçici Vergi
• Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinde, yaptıkları ödemelerden vergi tevkif edecekler arasında basit usulde vergilendirilen mükellefler sayılmamıştır. Bu nedenle, bu mükellefler yaptıkları ödemeler üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapmayacaklar ve muhtasar beyanname vermeyeceklerdir.
• Diğer taraftan basit usulde vergilendirilen mükellefler geçici vergi ödemeyeceğinden buna ilişkin beyanname vermeyecekler ve bildirimde bulunmayacaklardır.
