Çalışanlar yoğun bir yılın yorgunluğunu atmak için yıllık izin haklarını kullanmak isteyeceklerdir. Yıllık izin hakkı Anayasa’da tanımlanmıştır.
50. maddesinde, “Dinlenmek çalışanların hakkıdır. Ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir.” hükmüne yer vermiştir.
Yıllık ücretli izin 4857 sayılı İş Kanunda ele alınmıştır.Konuyla ilgili düzenlemeler 53 ile 60 maddeleri arasında sıralanmıştır. Konusu İnsan Kaynakları olanlara yol göstermesi için 4857/60.Maddesinde yönetmelik işaret edilmiştir. Yıllık ücretli izinlerin, yürütülen işlerin niteliğine göre yıl boyunca hangi dönemlerde kullanılacağı, izinlerin ne suretle ve kimler tarafından verileceği veya sıraya bağlı tutulacağı, yıllık izninin faydalı olması için işveren tarafından alınması gereken tedbirler ve izinlerin kullanılması konusuna ilişkin usuller ve işverence tutulması zorunlu kayıtların şekli Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir yönetmelikle gösterilir.
Yıllık İzin Nasıl Hak Edilir: İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir.
Yıllık İzin Süreleri: İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi; a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara ondört günden, b) Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara yirmi günden, c) Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmialtı günden, Az olamaz. Ancak onsekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz. Yıllık izin süreleri iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilir.
İşçi İşverene Yazılı Müracaat Eder: İşçi hak ettiği yıllık ücretli iznini, kullanmak istediği zamandan en az bir ay önce işverene yazılı olarak bildirir. İşçi yıllık izin isteminde, adını soyadını, varsa sicil numarasını, iznini hangi tarihler arasında kullanmak istediğini ve ücretsiz yol izni isteyip istemediğini yazar.
4857/56.Maddesinde Yıllık İzin Bölünme Esasları Tanımlanmıştır: Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez. Bu iznin belirtilen süreler içinde işveren tarafından sürekli bir şekilde verilmesi zorunludur. Ancak, izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilir. İşveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez. İzin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz. İznini işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam dört güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadır.
İŞÇİ YARIM GÜN YILLIK İZİN İŞVERENDEN TALEP EDEBİLİR Mİ? 4857/56.Maddesine dayanarak işçinin işveren ile nalaşarak yıllık iznini bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilir.
Kanun koyucu, yıllık ücretli izin ile işçinin dinlendirilmesini amaçlamakla birlikte tarafların anlaşması ile iznin üçe bölünebileceğini kabul etmiştir. İznin bölünerek kullanılabilmesi için tarafların anlaşması, izinin en fazla 3’e bölünebilmesi ve bir bölümünün 10 gün olması zorunluluğu getirilmiştir. Oysa öğretiyi incelediğimizde hem kanunda hem de yönetmelikte iznin en fazla 3′e bölünerek kullanılması esası hedef alınmıştır.
Karşılıklı olarak tarafların anlaşmaları halinde bu konuda işçilere yarım gün yıllık ücretli izin verilebilinir. Uygulamada genelde Bayram arifelerinde 1/2 gün çalışmayarak tam gün İzin kullanılması 1/2 gün içinde Yıllık İizn Kullanımından mahsuplaşma olduğunu görebiliriz.
Örneğin:A(A.Ş) çalışanı Ayşe Hanım 14 gün Yıllık izin hakkı var iken işveren ile anlaşarak 10 gün+3,5 gün+0,5 gün de Dini yada Milli Bayram arifesinde kullanmak üzere anlaşabilir.
Fakat uygulamada bazı şirket çalışanlarının mazeret izni olmadığı için Yıllık İzinleri işleri gereği 1/2 gün kullanmaları da bu uygulamanın ruhuna aykırılık teşkil eder.
İdari Para Cezası Var mı?
Yıllık ücretli izni yasaya aykırı olarak bölünen her işçi için 220 TL.İPC vardır.
Değerlendirme: Çalışanların yıllık ücretli izin süresince dinlenerek hem bedeni hem de ruhi sağlıklarının korunması amaç edinilmiştir.O nedenle yıllık iznin bölünmeden sürekli bir şekilde kullandırılması kanun olarak kabul edilmiştir.Uygulama da belli şartlarla yıllık iznin bölünebilmesine imkân verilmiştir. 4857 sayılı Kanun’da yapılan yasal düzenleme ile yıllık iznin bölünmesi konusunda işçi ve işveren tarafının anlaşması ile ,en fazla üçe bölünebilmesi, bir bölümünün 10 gün olması zorunluluğu getirilirken iznin geriye kalan kısmının nasıl kullanılacağı hakkında bir sınırlamaya gidilmemiştir. O halde işçilere yarım gün yıllık ücretli izin hakkı 3′e bölünme esasına sadık kalındığında bir sorun çıkmaz diye düşünüyorum. Şayet işverenler Cumhuriyet Bayramı arifesi,dini bayram arifelerinde işçilerine 1/2 izin vererek daha sonra bunları yıllık izinden mahsup ederse işçi ile anlaşmadan bunu uygulamaya alırsa İdari izin olur.İşçi bu konuda 1/2 izin kesintisinin yıllık izinden yapılmasını kabul etmediğinde Bölge Müdürlüğü nezdinde yapılan inceleme ile işveren İPC ile muhatap olur.
VEDAT İLKİ
