Sigortalılık süresi nasıl belirlenir

Soru: Ben Manisa’dan Hamza, size emeklilik yaşı ile ilgili sorum olacak. 2 Mayıs 1968 doğumluyum. Sigorta Başlangıç tarihim ise 6 Ekim 1986 olup sigorta başlangıcım tarihinde bir iş yerinde stajyer iken alınmıştır. Fakat o tarihte 18 yaşımı doldurmuş oluyorum. 18 yaşını doldurmuş olmam sigorta başlangıç tarihim nedeni ile emekliliğimde geçerli midir?
Okuyucumuzun sorusu biraz sıra dışı olduğundan içinde birçok ayrıntıyı barındıran bir cevap vermeyi gerektiriyor. Zira sigortalılık başlangıç tespitinde stajyer olarak çalışmanın emekliliğe etkisi, on sekiz yaş sonrası stajyer çalışma ve sonuçları gibi konuların birçok okuyucumuzu yakından ilgilendirdiğini bildiğimiz için bu haftaki yazımızı sigortalılık süresinin belirlenmesine ayırdık…
5510 sayılı Kanuna tabi prim ödeyenlerin, emekliliğe hak kazanıp kazanmadıklarının tespitinde, sigortalılık süresi, prim ödeme gün sayısı ve yaşın önemi bulunmaktadır. Bu açıdan değerlendirildiğinde kişinin emekli olabilmesi için;
-Kanunda belirlenen süre kadar prim ödemesi,
-Kanunda belirlenen süre kadar sigortalılık süresine ulaşması,
-Kanunda belirlenen yaşı tamamlaması gerekir.
4/a sigortalıları açısından prim ödeme gün sayısını tespit etmek kolaydır. Zira SGK’nın Internet sitesine erişilerek ne kadar prim ödeme gün sayısı olduğunu tespit etmek mümkündür. Doğum tarihinin üzerine emeklilik için aranan yaşı ilave ettiğimiz takdirde ne zaman emekli olunacağı da belirlenebilir.
Örneğin; ilk defa 1 Mayıs 1991 tarihinde sigortalı olduğu için 53 yaş şartına tabi olan ve 19.04.1972 doğumlu olan kişinin emeklilik yaşını tamamlayacağı dönem 19.04.2025 dır. (1972+53=2025)
Sigortalılık süresi, sigortalının malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına bağlı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarih ile emekli olmak için talepte bulunduğu tarih, ölen sigortalılar için de ölüm tarihi arasında geçen süredir. Sigortalılık süresinin tamamen çalışılarak ya da prim ödenerek geçirilmesi şart olmadığı gibi, bu sürenin başlangıç ve sonu arasında sigortalının aralıklı ya da birden çok statüde çalışmasının, sigortalılık süresinin belirlenmesinde bir önemi bulunmamaktadır.
Sigortalılık süresi kural olarak Kanunla kurulu sandıklara tabi olarak ilk defa çalışmaya başlanılan tarihe göre belirlenmekle birlikte, sigortalılık süresinin başlangıcı bazı durumlarda değişkenlik gösterir.

İşe giriş tarihi ile primlerin ödenmeye başladığı tarihin farklı olması
4/a sigortalılarının sık karşılaştığı bir durumdur. İşe giriş tarihi ile primlerin ödenmeye başladığı tarih farklı ise, prim ödenmeye başlanan tarih sigortalılık süresinin başlangıcı olarak alınır.
Sigortalının ilk işe giriş tarihi ile malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına prim kesilmeye başlandığı tarih arasında farklılık varsa veya “İşe Giriş Bildirgesi” temin edilemediği gerekçesiyle işe giriş tarihi belirlenemiyorsa, prim ödenmeye başlanılan tarih sigortalılık süresinin başlangıç tarihi olarak alınır.
Belirtelim ki; stajyerler ve çıraklar için malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına prim ödenmediği için sigortalılık başlangıcında stajyerliğin başladığı tarih değil malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına prim kesilmeye başlanılan tarih dikkate alınır.

SSK’dan önce Bağ-Kur veya Emekli Sandığı primi ödenmesi
Birden fazla sosyal güvenlik kanununa tabi hizmeti olanların bu hizmetlerinin birleştirilmesi halinde, birleştirilen hizmetin başlangıç tarihi sigortalılık süresinin başlangıcıdır. Diğer bir ifade ile (SSK) 4/a sigortalılığından önce diğer Kurumlara veya Banka sandıklarına tabi olarak ilk defa prim ödenmeye başlanılan tarih sigortalılık süresinin başladığı tarihtir.
Örneğin; Askerliğini asteğmen olarak yaptığı için emekli sandığına tabi sigortalılık başlangıç tarihi 1 Temmuz 1989 olan sigortalı daha sonra 15 Mayıs 1994 tarihinde 4/a (SSK) sigortalısı olarak çalışmaya başlamışsa, sigortalılık başlangıç tarihi, Emekli Sandığa prim ödenen 1 Temmuz 1989 tarihi olarak dikkate alınır.

18 yaşın altında geçen hizmetler
5510 sayılı Kanuna göre malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarının uygulanmasında, 18 yaşından önce malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tâbi olanların sigortalılık süresi, 18 yaşını doldurdukları tarihte başlamış kabul edilir. Bu tarihten önceki süreler için ödenen malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri, prim ödeme gün sayılarının hesabına dahil edilir.
Ancak, SSK sigortalılarından, sigortalılık süresinin başlangıcı; 1 Nisan 1981 tarihinden önce ise bu tarih, 1 Nisan 1981 tarihinden sonra ise 18 yaşın doldurulduğu tarih, sigortalılık süresinin başlangıcı sayılır. Ancak 18 yaşın öncesinde geçen çalışma süreleri iptal edilmeyip, prim ödeme gün sayısına ilave edilir.
Bu durum, 5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden önce sigortalı olan 4/a (SSK) sigortalıları için yalnızca yaşlılık aylığı için geçerli olup, malullük ve ölüm aylıklarında uygulanmaz.

Staj süreleri emeklilikten sayılır mı?
Çıraklar, meslek liseleri ile yüksek okulların zorunlu staj dönemlerine yapılan sigorta girişi emeklilik hesabında başlangıç olarak dikkate alınmaz. Staj süresi içinde sadece yüzde bir oranında kısa vadeli (iş kazası, meslek hastalığı ve hastalık) sigorta primi ödenir. Emeklilik için gerekli olan malullük, yaşlılık ve ölüm primi ödenmez.
Okulların zorunlu staj süresi dışına taşan dönemlerde çalışan öğrencilerin mutlaka tüm sigorta kollarına tabi olarak sigortalı yapılması gerekir. İşte bu çalışmalar sigorta başlangıcı sayılacaktır.
Okuyucumuz 18 yaş sonrası staj döneminde sigortalı olduğunu yazmış. Eğer okulun zorunlu stajını yaparken sigortalı olduysa başlangıç sayılmaz. Bunun için Sosyal Güvenlik Kurumunun sitesinden işe giriş tarihinde adına prim ödenip ödenmediğine bakarak karar verebilir. Prim gün sayısı varsa emeklilikte değerlendirilecektir.

Kaynak: Türkiye Gazetesi, Şerif Akcan