1. Giriş
Gecikme faizi ve gecikme zammı birer ceza niteliği taşımamakla birlikte amme alacağını enflasyona karşı korumak amacıyla getirilmiş hukuki düzenlemelerdir. Gecikme faizi 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nda, gecikme zammı ise 6183 sayılı Amme Alacakları Tahsil Usulü Hakkındaki Kanun’da düzenlenmiştir. Gecikme faizi geç tahakkuk ettirilen vergilere uygulanan bir müeyyide iken, gecikme zammı tahakkuk ettirilip zamanında ödenmeyen vergilere uygulanan bir müeyyidedir. Şimdi bunları ayrı başlıklar halinde inceleyelim, daha sonra aralarındaki benzerlikler ve farklılıklarını açıklamaya çalışalım.
2. Gecikme Faizi
2.1. Tanımı
Gecikme faizi geç tahakkuk ettirilen vergilere uygulanan bir müeyyidedir. 213 sayılı VUK’nun 112.maddesinde düzenlenmiştir. Söz konusu maddenin 3. fıkrasına göre;
“İkmalen, re’sen veya idarece yapılan tarhiyatlarda:
a) Dava konusu yapılmaksızın kesinleşen vergilere, kendi vergi kanunlarında belirtilen ve tarhiyatın ilgili bulunduğu döneme ilişkin normal vade tarihinden itibaren, son yapılan tarhiyatın tahakkuk tarihine kadar,
b) Dava konusu yapılan vergilerin ödeme yapılmamış kısmına, kendi vergi kanunlarında belirtilen ve tarhiyatın ilgili bulunduğu döneme ilişkin normal vade tarihinden itibaren, yargı organı kararının tebliğ tarihine kadar,
c) Uzlaşılan vergilerde, uzlaşılan vergi miktarına, kendi vergi kanunlarında belirtilen ve tarhiyatın ilgili bulunduğu döneme ilişkin normal vade tarihinden itibaren, uzlaşma tutanağının imzalandığı tarihe kadar geçen süreler için 6183 sayılı Kanuna göre tespit edilen gecikme zammı oranında gecikme faizi uygulanır.”
2.2. Kapsamı
Gecikme faizi 213 sayılı VUK kapsamına giren vergi, resim ve harçlara uygulanır. Ancak bunların sadece aslına uygulanır, cezalarına uygulanmaz.
2.3. Ödemesi
Gecikme faizi tarh edilen vergilerle aynı süre içerisinde ödenir.
2.4. Hesaplanması
Gecikme faizi gecikme zammı oranında uygulanır. Hesaplanmasında ay kesirleri dikkate alınmaz.
Örnek
Gerçek usulde gelir vergisi mükellefi olan (K) 2006 faaliyet dönemine ilişkin gelir vergisi beyannamesini kanuni süresi olan 25.03.2007 tarihi itibariyle vergi dairesine vermemiştir. Bu durum re’sen tarhiyatı gerektirdiğinden vergi inceleme raporunda belli edilen veya takdir komisyonunca takdir edilmiş olan matrah üzerinden vergi dairesince tarh edilen vergi ve kesilen cezaya ait ihbarnameler 28.10.2007 tarihinde tebliğ edilmiştir.
a- Tarhiyat dava konusu yapılmaksızın kesinleşmişse;
Tarhiyatın kesinleşmesi (tahakkuk) tarihi (ihbarnamelerin tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içerisinde tarhiyat dava konusu yapılmazsa) 28.11.2007 olup, vergi ve ceza ile gecikme faizinin ödeme süresinin sonu (ödeme süresi tahakkuk tarihinden itibaren 1 ay içerisinde olduğundan) 28.12.2007 tarihidir.
Ödeme süresinin son günü vade tarihi olup, tarhiyatın normal vade tarihleri;
1. taksit 31.03.2007,
2. taksit 31.07.2007’dir.
Buna göre gecikme faizi uygulanacak süreler taksit dönemlerine göre şöyledir;
1. taksit için Nisan 2007-Ekim 2007,
2. taksit için Ağustos 2007-Ekim 2007 dönemleri arasında gecikme faizi uygulanır.
Gecikme faizinin hesaplanmasında ay kesirleri nazara alınmayacağından Kasım/2007 dönemi için faiz hesaplanmayacaktır.
b- Tarhiyat dava açma konusu yapılmışsa;
Eğer örneğe göre dava açma süresi olan 28.11.2007 tarihine kadar vergi mahkemesinde dava açıldığı takdirde, bu vergi ile ilgili tahsilat işlemleri duracaktır.
Vergi mahkemesinin idarece yapılmış olan tarhiyatı aynen kabul ettiğini ve vergi mahkemesi kararı üzerine vergi ve cezanın yeniden hesaplanarak mükellefe 04.10.2008 tarihinde tebliğ edildiğini varsayalım. Bu durumda verginin tahakkuk tarihi 04.10.2008, ödeme tarihinin sonu ise 04.11.2008’dir.
Buna göre gecikme faizi uygulanacak süreler taksit dönemlerine göre şöyledir;
1. taksit için Nisan 2007-Eylül 2008,
2. taksit için Ağustos 2007-Eylül 2008 dönemleri arasında gecikme faizi uygulanır.
Gecikme faizinin hesaplanmasında ay kesirleri nazara alınmayacağından Ekim/2008 dönemi için faiz hesaplanmayacaktır.
c- Vergi Mahkemesi kararına karşı bir üst yargı merciinde (Bölge İdare Mahkemesi veya Danıştay’da) süresi içerisinde dava açılmış ise;
213 sayılı VUK’nun 112. maddesinin 3 numaralı bendinin (b) fıkrasında, gecikme faizinin hesaplanacağı sürenin sonu yargı organı kararının tebliğ tarihine bağlanmıştır. Maddede geçen yargı organı ifadesinden Vergi Mahkemesi, Bölge İdare Mahkemesi ve Danıştay kararlarının anlaşılması gerekir. Vergi sistemimizde, yargıya intikal etmiş olan uyuşmazlıklarda, vergi ve buna bağlı cezalar vergi mahkemesi kararıyla kısmen veya tamamen onanmış ise bu karar üzerine tahakkuk etmekte, dolayısıyla da vergi ve ceza tahsil edilebilir safhaya gelmiş olmaktadır. Bir üst yargı merciinde dava açılması (Üst yargı mercii tarafından yürütmenin durdurulmasına karar verilmiş olması hali hariç) vergi ve cezanın tahsilini durdurmamaktadır. Bu itibarla, vergi mahkemesi kararına karşı bir üst yargı merciinde dava açılmış olması halinde yine onanan miktarlara göre hesaplanan vergi ve cezalar ile birlikte gecikme faizinin tahsili yoluna gidilecektir. Gecikme faizinin hesaplanacağı süre, tarhiyatın ilgili bulunduğu dönemin normal vade tarihinden vergi mahkemesi kararına dayanılarak düzenlenen ihbarnamenin mükellefe tebliğ tarihine kadar geçen süre olacaktır.
Mükellefler tarafından vergi mahkemesinde açılmış olan davanın, vergi dairesi aleyhine karara bağlanması ve ihtilafın idarece bir üst yargı organında sürdürülerek (Bölge İdare Mahkemesi veya Danıştay) vergi mahkemesi kararının bozulması ve tarhiyatın tamamen veya kısmen onanmış bulunması halinde ise verginin kesinleşen miktarı üzerinden, tarhiyatın ilgili bulunduğu dönemin normal vade tarihinden, üst yargı organı kararının tebliğ tarihine kadar geçen süre için gecikme faizi hesaplanacaktır.
d- Tarhiyat uzlaşma yolu ile kesinleşmişse;
Süresi içerisinde ister tarhiyat öncesi isterse de tarhiyat sonrası uzlaşma talep edilmesi ve sonucunda uzlaşmanın vaki olması halinde gecikme faizi, tarhiyatın normal vade tarihinden uzlaşma tutanağının imzalandığı tarihe kadar hesaplanacak ve uzlaşılan miktarlarla aynı süre içerisinde ödenecektir.
Örneğe göre mükellef, 30.10.2007 tarihinde tarhiyat sonrası uzlaşma talep etmiş ve uzlaşma günü olarak da 20.11.2007 tarihi verilmiş olsun. Söz konusu tarihte mükellef ile idare uzlaşmış ve aynı gün uzlaşma tutanağı düzenlenmiş ise tutanakta yer alan vergiler 20.11.2007 tarihinde tahakkuk etmiş sayılır, ödemenin sonu ise 20.12.2007 tarihidir.
Buna göre gecikme faizi uygulanacak süreler taksit dönemlerine göre şöyledir;
1. taksit için Nisan 2007-Ekim 2007,
2. taksit için Ağustos 2007-Ekim 2007 dönemleri arasında gecikme faizi uygulanır.
Gecikme faizinin hesaplanmasında ay kesirleri nazara alınmayacağından Kasım/2007 dönemi için faiz hesaplanmayacaktır.
3. Gecikme Zammı
3.1. Tanımı
Tahakkuk ettirilip zamanında ödenmeyen vergilere uygulanan bir müeyyidedir. 6183 sayılı Amme Alacakları Tahsil Usulü Hakkındaki Kanun’unda düzenlenmiştir. Bahsi geçen kanunun 51. maddesine göre;
“Amme alacağının ödeme müddeti içinde ödenmeyen kısmına vadenin bitim tarihinden itibaren her ay için ayrı ayrı % 4 oranında gecikme zammı tatbik olunur. Ay kesirlerine isabet eden gecikme zammı günlük olarak hesap edilir.
Gecikme zammı bir Yeni Türk Lirasından az olamaz.
Gecikme zammı; 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre uygulanan vergi ziyaı cezalarında bu madde uyarınca belirlenen oranda, mahkemeler tarafından verilen ve ceza mahiyetinde olan amme alacaklarında ise bu oranın yarısı ölçüsünde uygulanır. Bunların dışındaki ceza mahiyetinde olan amme alacaklarına gecikme zammı tatbik edilmez.”
3.2. Kapsamı
Tüm kesinleşmiş kamu alacaklarına uygulanır. (213 sayılı VUK kapsamına giren vergi, resim ve harçlar ile bunlara ilişkin cezalar dahil.)
3.3. Oranı
Vadesinde ödenmeyen amme alacaklarına Bakanlar Kurulu Kararlarına istinaden yıllar itibarıyla uygulanacak gecikme zammı oranları aşağıdaki gibidir.
————————————————————————
| | Aylık Gecikme |
| Bakanlar Kurulu Kararı | Uygulama Dönemi | Zammı Oranı (%) |
|—————————|———————–|——————|
| 2001/2175 sayılı BKK |29.03.2001 – 30.01.2002| |
| | tarihleri arasında | 10 |
|—————————|———————–|——————|
| 2002/3550 sayılı BKK |31.01.2002 – 11.11.2003| |
| | tarihleri arasında | 7 |
|—————————|———————–|——————|
| 2003/6345 sayılı BKK |12.11.2003 – 01.03.2005| |
| | tarihleri arasında | 4* |
|—————————|———————–|——————|
| 2005/8551 sayılı BKK |02.03.2005 – 20.04.2006| |
| | tarihleri arasında | 3 |
|—————————|———————–|——————|
| 2006/10302 sayılı BKK | 21.04.2006 tarihinden | |
| | itibaren | 2,5 |
|—————————|———————–|——————|
* 02.01.2004 tarihinde yürürlüğe giren 5035 sayılı Kanunla kanuni oran haline gelmiştir.
Gecikme zammı, 213 sayılı Vergi Usul Kanununa göre uygulanan vergi ziyaı cezalarında yukarıdaki tabloda belirlenen oranlarda, mahkemeler tarafından verilen ve ceza mahiyetinde olan amme alacaklarında ise bu oranların yarısı ölçüsünde uygulanır. Bunların dışındaki ceza mahiyetinde olan amme alacaklarına gecikme zammı tatbik edilmez.
3.4.Hesaplanması
Amme alacağının ödeme müddeti içinde ödenmeyen kısmına vadenin bitim tarihinden itibaren ödeme tarihine kadar geçen süre için her ay ayrı ayrı gecikme zammı uygulanması gerekmektedir.
Ay kesirlerine isabet eden gecikme zammı günlük olarak hesap edilir.
Ay kesirlerine isabet eden gecikme zammının günlük olarak hesap edilmesi gerektiğinden, vadesinde ödenmeyen amme alacaklarına vade tarihinden ödendiği/tahsil edildiği tarihe kadar geçecek süre için uygulanacak gecikme zammı tam aylar için aylık esasa; ay kesirleri için ise günlük esasa göre hesaplanacaktır.
Günlük esasa göre gecikme zammı oranının belirlenmesinde; 1 ay 30 gün olarak dikkate alınacak ve günlük gecikme zammı oranı (Geçerli Aylık Oran/30) formülüyle bulunacaktır.
Tüm bu hesaplamalarda ödeme tarihinin süreye dahil edilmesi, vade tarihinin ise süreye dahil edilmemesi gerekmektedir.
Bakanlar Kurulu Kararıyla aylık gecikme zammı oranının yeniden belirlendiği hallerde, gecikme zammı hesaplamasında aşağıda belirtilen açıklamalara göre işlem yapılacaktır.
– Aylık esasa göre gecikme zammının hesaplanacağı bir aylık süre içindeki bir tarihte oran değişikliği yapılırsa, bu bir aylık sürenin tamamına eski oran tatbik edilecektir.
– Ay kesirleri için gecikme zammının hesaplanması günlük esasa göre yapıldığından, Bakanlar Kurulu Kararının yürürlüğe girdiği gün dahil olmak üzere daha sonraki günler için yeni oran, yürürlük tarihinden önceki günler için ise eski oran tatbik edilecektir.
Örnek- 1
Kayseri Vergi Dairesi Başkanlığı Mimarsinan Vergi Dairesi mükelleflerinden (M), 10.000,00 YTL tutarlı ve 31.07. 2007 vadeli gelir vergisi ikinci taksidini ve buna ilişkin gecikme zammını 05.10. 2007 tarihinde ödediği takdirde,
Gecikme zammı;
– 01.08.2007–31.08.2007 tarihleri arasındaki bir aylık süre için (% 2,5 oranında) aylık esasa göre,
– 01.09.2007–30.09.2007 tarihleri arasındaki bir aylık süre için (% 2,5 oranında) aylık esasa göre,
– 01.10.2007–05.10.2007 tarihleri arasındaki 5 günlük süre için ise günlük esasa göre,
hesaplanacaktır.
Buna göre,
aylık esasa göre gecikme zammı tutarı (% 2,5 x 2 x 10.000=) 500,00 YTL,
günlük esasa göre gec. zammı tutarı (0,000834) x 5 x 10.000=) 41,70 YTL olacaktır.
(günlük gecikme zammı oranı: (2,5/ 100/30=) 0,000834 olarak dikkate alındı.)
Böylece mükellef (M)’den, 10.000,00 YTL gelir vergisi 2′ nci taksit borcunun yanında, (500,00+41,70=) 541,70 YTL gecikme zammı da tahsil edilmesi gerekmektedir.
Örnek- 2
Kayseri Vergi Dairesi Başkanlığı Erciyes Vergi Dairesi mükelleflerinden (L), 26.12.2005 vadeli 1.000,00 YTL tutarlı Katma Değer Vergisi borcunu 14.06. 2006 tarihinde gecikme zammı ile birlikte ödemiştir. Uygulanmakta olan aylık gecikme zammı oranı 21.04.2006 tarihinde % 3’ten % 2,5’e indirilmiştir. Mükellefin vergi aslı ile birlikte ödemesi gereken gecikme zammı;
– 27.12.2005–26.04.2006 tarihleri arasındaki 4 aylık süre için (eski oran -% 3),
– 27.04.2006–26.05.2006 tarihleri arasındaki 1 aylık süre için (yeni oran -% 2,5),
-27.05.2006–14.06.2006 tarihleri arasındaki 19 günlük süre için (yeni oran -% 2,5),
uygulanmak suretiyle hesaplanacaktır.
Borcun 5 tam aylık süre için gecikme zammı tutarı;
= (%3+%3+%3+%3+2,5) x 1.000 YTL
= %14,5 x 1.000 YTL
=145,00 YTL’dir.
Borcun 19 günlük süre için gecikme zammı tutarı ise;
Günlük gecikme zammı oranı: (2,5/100/ 30=) 0,000834
= (0,000834) x 19 x 1.000,00 YTL
= 15,85 YTL’dir.
Böylece mükellef (L)’den, 1.000,00 YTL KDV’nin yanında ayrıca (145,00+ 15,85=) 160,85 YTL gecikme zammı tutarının da tahsil edilmesi gerekmektedir.
4.Gecikme Faizi ile Gecikme Zammı Arasındaki Benzerlikler
Gecikme faizi ile gecikme zammı arasındaki benzerlikler aşağıda sıralanmıştır:
İkisinde de amaç amme alacağını enflasyona karşı korumaktır,
Ceza niteliğinde değildirler,
Aynı oranda uygulanırlar (21.04.2006 tarihinden itibaren aylık % 2,5).
5.Gecikme Faizi ile Gecikme Zammı Arasındaki Farklılıklar
Gecikme faizi ile gecikme zammı arasındaki farlılıklar aşağıdaki tabloda sıralanmıştır:
———————————————–
| Gecikme Faizi | Gecikme Zammı |
|———————-|———————-|
| 1- 213 sayılı VUK’ | 1- 6183 sayılı |
| nunda düzenlenmiştir.| AATUHK’unda |
| | düzenlenmiştir. |
|———————-|———————-|
| 2- 213 sayılı VUK | 2- Tüm kesinleşmiş |
| kapsamına giren | kamu alacaklarına |
| vergi, resim ve | uygulanır. (213 |
| harçlara uygulanır. | sayılı VUK |
| Ancak bunların | kapsamına giren |
| sadece aslına | vergi, resim ve |
| uygulanır, | harçlar ile bunlara |
| cezalarına | ilişkin cezalar |
| uygulanmaz. (Vergi | dahil.) (Vergi |
| Ziyaı Cezasına | Ziyaı Cezasına |
| uygulanmaz) | uygulanır.) |
|———————-|———————-|
| 3- Geç tahakkuk | 3- Tahakkuk |
| ettirilen vergilere | ettirilip zamanında |
| uygulanan bir | ödenmeyen vergilere |
| müeyyidedir. | uygulanan bir |
| | müeyyidedir. |
|———————-|———————-|
| 4- Vade-tahakkuk | 4- Tahakkuk-ödeme |
| arasında uygulanır. | arasında uygulanır. |
|———————-|———————-|
| 5- Hesasplanmasında | 5- Hesaplanmasında |
| ay kesirleri | ay kesirleri günlük |
| dikkate alınmaz. | olarak dikkate |
| | alınır. |
|———————-|———————-|
6. Sonuç
Aynı amaç için getirilmelerine ve aynı oranda uygulanmalarına rağmen gecikme faizi ve gecikme zammının birbirlerinden bariz farklılıkları bulunmaktadır. Ancak yine de amme alacağını enflasyona karşı korumaları bakımından birbirlerini tamamlar nitelikte olduğu söylenebilir. Çünkü biri vadeden tahakkuka, diğeri ise tahakkuktan ödeme tarihine kadar olan süreçte uygulanmaktadır.
Yararlanılan Kaynaklar:
– 213 sayılı Vergi Usul Kanunu,
– 172 seri nolu VUK Genel Tebliği,
– 6183 sayılı AATUHK,
– A Sıra No: 1 Tahsilat Genel Tebliği,
– Beyanname Düzenleme Kılavuzu (HUD)
GECİKME FAİZİ VE GECİKME ZAMMI MÜESSESESİ İLİŞKİSİ
Kâmil GÜLAYDIN
(Vergi Denetmeni)
