I. Giriş
Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan emekli olabilmek için üç şartın gerçekleşmiş olması gerekiyor.
Belirli gün sayısınca prim ödeyen, sigortalılık süresini ve kademeli olarak belirlenen yaşı dolduranlar emekli olabiliyor.
İlk iki şartı tamamladığı halde yaş haddini tamamlayamayanlar beklemede kalıyor ve yaş koşulunu tamamlamaları durumunda emekli olabiliyorlar.
Bu makalemizde sigortalıların prim ödeme gün sayısı ile sigortalılık koşulunu tamamlaması ve yaş koşulunu beklerken sigortalı olmaması durumunda genel sağlık sigortasından yaralanabilmesi hususu açıklanmaya çalışılacaktır.
II.Yaşlılık Aylığı Bağlanmasının Şartları
5510 sayılı Kanuna tabi yaşlılık sigortasına prim ödeyenlerin, bu sigorta kolundan gereken yardımlara hak kazanıp kazanmadıklarının tespitinde, sigortalılık süresi, prim ödeme gün sayısı ve yaş koşullarını sağlayıp sağlamadıklarına göre işlem yapılmaktadır.
Sigortalılık süresi, sigortalının yaşlılık sigortasına bağlı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarih ile tahsis yapılması için yazılı istekte bulunduğu tarih arasında geçen süredir. Bu durumda, sigortalılık süresinin tamamen çalışılarak ya da prim ödenerek geçirilmiş olması koşul olmadığı gibi, bu sürenin başlangıç ve sonu arasında sigortalının aralıklı ya da birden çok statüde çalışmasının, sigortalılık süresinin belirlenmesinde bir önemi bulunmamaktadır.
5510 sayılı Kanun yaşlılık aylığına hak kazanmada belli bir prim ödeme gün sayısını koşul olarak aramaktadır. Prim ödeme gün sayısı; yaşlılık sigortasına tabi olarak geçen sürelere ait gün sayısını ifade eder. Sigortalının prim ödeme gün sayılarını; Zorunlu sigorta gün sayısı, isteğe bağlı sigorta gün sayısı, borçlanma gün sayısı, ihya edilen hizmetlere ait gün sayısı, birleştirilen hizmetlere ait gün sayısı, devir sandıklarına tabi geçen hizmetlere ait gün sayısı , maden yeraltında geçen hizmetler, fiili hizmet süresi zammı, malul çocuğu bulunan kadın sigortalıların çalışmaları oluşturmaktadır.
Yaşlılık sigortasından aylık bağlanmasına ilişkin haklardan yararlanmak için 5510 sayılı Kanunda yer alan şartlardan biri diğeri de yaştır. Bu koşul, yaşlılık aylığına hak kazanılması yönünden önem taşımaktadır.
III.Genel Sağlık Sigortasından Kimler Yararlanır?
1) Hizmet akdi ile bir ya da birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar (4/a)
2) Hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar (4/b)
3) Kamu idarelerinde çalışanlar (4/c)
4) İsteğe bağlı sigortalı olanlar (60/b)
5) Geliri asgari ücretin 1/3’ünden fazla olanlar (60/c-1)
Zorunlu genel sağlık sigortalısı 4/a (SSK), 4/b (Bağ-Kur), 4/c (Memur) olup, 01.01.2012 tarihinden sonra sigortalılıkları sona eren ve hiç sigortası bulunmayan 18 yaşından büyük kişiler, zorunlu genel sağlık sigortalısı olacaklardır.
01.01.2012 tarihinden sonra sigortalılıkları sona erenlerin, sigortalılıklarının sona erdiği 10. günden sonra genel sağlık sigortalısı sayılacak ve en geç bir ay içerisinde genel sağlık sigortası giriş bildirgesi ile tescil işlemlerini yaptırmaları gerekecektir.
Tescil işleminin tamamlanarak ödenmesi gereken genel sağlık sigortası prim tutarının belirlenmesi için Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından kişi, aile (aynı hane içerisinde yaşayan eş, evli olmayan çocuk, büyük ana ve büyük baba) içindeki gelirin kişi başına düşen aylık tutarın tespiti için gelir testi yaptırmak üzere il ya da ilçe idare kurullarına gönderilir.
Harcamaları, taşınır ve taşınmazları ile bunlardan doğan hakları da dikkate alınarak, Kurumca belirlenecek, test yöntemleri ve veriler kullanılarak üç farklı grupta gelir düzeyi tespiti yapılır.
Yapılan gelir tespiti sonucuna göre de kişilerin aşağıda dahil olduğu gelir grubuna göre ödeyeceği prim tespit olunur.
5510 sayılı Kanuna göre, toplam hane gelirlerinin kişi başına düşen kısmı asgari ücretin üçte birinden az olan kişilerin sağlık sigortası primi devlet tarafından karşılanarak genel sağlık sigortalısı sayılacaklar.
Ailenin bakmakla yükümlü olunan kişiler kapsamındaki diğer üyeleri de bu haktan yararlanacaklar.
Bu gelir seviyesinin üstünde olanlar da kademeli olarak prim ödeyerek genel sağlık sigortasından yararlanabilecektir.
Buna göre;
1 Ocak-30 Haziran 2012 tarihleri arasında ödenecek genel sağlık sigortası aylık prim tutarları şöyle:
– Aylık geliri, asgari ücretin üçte birinden asgari ücrete kadar olduğu tespit edilenler için, 886,50 TL / 3 = 295,5 TL x % 12 = 35,46 TL.
– Aylık geliri, asgari ücretten asgari ücretin iki katına kadar olduğu tespit edilenler için, 886,50 TL x % 12 = 106,38 TL.
– Aylık geliri, asgari ücretin iki katından fazla olduğu tespit edilenler için, 886,50 TL x 2 = 1.773,00 TL x % 12 = 212,76 TL.
IV.Emeklilikte Yaşı Bekleyenlerin Sağlıktan Yararlanması Mümkün mü?
Sigortalılara (4/a, 4/b, 4/c) Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan yaşlılık aylığı bağlanabilmesi için yukarıda da ayrıntılı olarak izah edildiği gibi üç şartın gerçekleşmiş olması gereklidir. Bu şartlar belirli gün sayısınca prim ödemek, sigortalılık süresini tamamlamak ve kademeli olarak belirlenen yaşı doldurmuş olmaktır. İlk iki şartı tamamladığı halde yaş haddini tamamlayamayanlar beklemede kalıyor ve yaş koşulunu tamamlamaları durumunda emekli olabiliyorlar. Sigortalının prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresini doldurarak yaş koşulunu beklemesi ve bu koşulu beklediği sırada sigortalı olmaması durumunda sağlıktan faydalanabilmesi için genel sağlık sigortası primi yatırma zorunluluğu vardır. Genel sağlık sigortasına ne kadar prim yatırması gerektiği yapılacak gelir testine göre belirlenecek ve bu tutar 30.06.2012 tarihine kadar 35,46 TL. ile 212,76 TL. arasında olacaktır. Belirlenen genel sağlık sigortası primini yatırması durumunda hem sigortalı hem de bakmakla yükümlü olduğu eş, çocuklar ve ana ile babası genel sağlık sigortasından istifade edecektir.
01.01.2012 tarihinden sonra sigortalılıkları sona eren ve hiç sigortası bulunmayan 18 yaşından büyük kişiler, zorunlu genel sağlık sigortalısı olacaklardır. Bununla beraber şu an için sigortalılığı bulunmayan ve yaşlılık aylığı bağlanması için yaş koşulunu bekleyen sigortalıların da yapılacak gelir testi sonucu genel sağlık sigortası primi yatırmaları zorunludur.
Örnek: Sigortalı Yılmaz bey 01.01. 1967 doğumlu olup Sosyal Güvenlik Kurumuna 01.01.1985 tarihinde 4/a sigortalı olarak girmiş ve bugüne kadar 6000 prim ödeme gün sayısına ulaşmıştır. Sigortalı Yılmaz bey gerekli olan 25 yıllık sigortalılık süresini doldurmuş ve yaşlılık aylığı bağlanmasını gerektirecek prim ödeme gün sayısı olan 5225’ü geçmiştir. Yılmaz bey bundan sonra gerekli olan 48 yaş koşulunu 01.01.2015 tarihinde tamamlayacağı ve bugün itibariyle sigortalı çalışmasına son vermesi durumunda kendisine yapılacak gelir testi sonucuna göre eş ve çocuklarının genel sağlık sigortasından yararlanabilmesi için genel sağlık sigortası primi yatırmış olması gereklidir.
Yılmaz beyin, harcamaları, taşınır ve taşınmazları ile bunlardan doğan hakları da dikkate alınarak, banka kredi kartı harcamalarından, kira ödemelerine, kira gelirlerine ve elektrik, su, telefon kullanımlarına kadar bir çok ayrıntıyı içeren test yöntemleri ve veriler kullanılarak tespit edilecek aile içindeki geliri kişi başına düşen aylık tutarı asgari ücretin (886,50 TL) üçte birinden (295,50 TL) az olduğu tespit edilmesi durumunda herhangi bir prim ödemeden genel sağlık sigortalısı sayılacaktır.
V. Sonuç
5510 sayılı Kanuna tabi yaşlılık sigortasına prim ödeyenlerin, bu sigorta kolundan gereken yardımlara hak kazanıp kazanmadıklarının tespitinde, sigortalılık süresi, prim ödeme gün sayısı ve yaş koşullarını sağlayıp sağlamadıklarına göre işlem yapılmaktadır. İlk iki şartı tamamladığı halde yaş haddini tamamlayamayanlar beklemede kalıyor ve yaş koşulunu tamamlamaları durumunda emekli olabiliyorlar. Sigortalının prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresini doldurarak yaş koşulunu beklemesi ve bu koşulu beklediği sırada sigortalı olmaması durumunda sağlıktan faydalanabilmesi için genel sağlık sigortası primi yatırma zorunluluğu vardır.
5510 sayılı Kanuna göre, toplam hane gelirlerinin kişi başına düşen kısmı asgari ücretin üçte birinden az olan kişilerin sağlık sigortası primi devlet tarafından karşılanarak genel sağlık sigortalısı sayılacaklar. Ailenin bakmakla yükümlü olunan kişiler kapsamındaki diğer üyeleri de bu haktan yararlanacaklar. Bu gelir seviyesinin üstünde olanlar da kademeli olarak prim ödeyerek genel sağlık sigortasından yararlanabilecektir.
Genel sağlık sigortasına ne kadar prim yatırması gerektiği yapılacak gelir testine göre belirlenecek ve bu tutar 30.06. 2012 tarihine kadar 35,46 TL. ile 212,76 TL. arasında olacaktır. Belirlenen genel sağlık sigortası primini yatırması durumunda hem sigortalı hem de bakmakla yükümlü olduğu eş, çocuklar ve ana ile babası genel sağlık sigortasından istifade edecektir.
01.01.2012 tarihinden sonra sigortalılıkları sona eren ve hiç sigortası bulunmayan 18 yaşından büyük kişiler, zorunlu genel sağlık sigortalısı olacaklardır.
Bununla beraber şu an için sigortalılığı bulunmayan ve yaşlılık aylığı bağlanması için yaş koşulunu bekleyen sigortalıların da yapılacak gelir testi sonucu genel sağlık sigortası primi yatırmaları zorunludur.
Kaynakça:
– 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu.
– 22.07.2011 tarihli, 2011/58 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Genelgesi.
EMEKLİLİKTE YAŞI BEKLEYENLER GENEL SAĞLIK SİGORTASINDAN İSTİFADE EDEBİLECEK Mİ?
Yunus YELMEN
(SGK Başmüfettişi – Çalışma Ekonomisi Bilim Uzmanı)
