ÖRNEKLERLE DOĞUM BORÇLANMASI

ÖRNEKLERLE DOĞUM BORÇLANMASI
Mehmet KELEŞ
(SGK, Bozüyük Sosyal Güvenlik Merkezi Md.)

1. Giriş
Sosyal güvenlik reformu olarak adlandırılan ve 2008 yılı Ekim ayında yürürlüğe giren 5510 sayılı Yasa ile, doğum nedeniyle sosyal güvenlik sisteminin dışında kalan kadınlara verilen bir haktır doğum borçlanması. Doğum borçlanması ile, sosyal güvenlik sisteminin dışında kalan kadınlar, bu süreleri borçlanarak, eksik olan prim ödeme gün sayılarını tamamlama imkânlarına kavuşmuşlardır. http://muhaseberehberi.com/orneklerle-dogum-borclanmasi/
Kanuna göre; 4/a kapsamındaki (SSK) sigortalı kadın, iki defaya mahsus olmak üzere doğum tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek kaydıyla hizmet akdine istinaden işyerinde çalışmaması ve çocuğunun yaşaması şartıyla talepte bulunulan süreleri borçlanabilecektir.
Kanunda teferruat bulunmadığından SGK alt düzenlemeler yapmış, yapılan alt düzenlemelerde ayrıntı ise genelgelerde ortaya konmuştur. SGK’nın çıkarttığı ilk borçlanma genelgesinde kadınların doğum borçlanması yapabilmesi için;
– Sigortalı kadının doğumdan önce çalışmaya başlayarak sigortalılık şartını yerine getirmesi,
– Doğumun çalıştığı işinden ayrıldıktan sonra 300 gün içinde gerçekleşmesi,
– Doğumdan sonra adına prim ödenmemesi ve borçlanacağı sürede çocuğunun yaşaması,
şartlarının bulunması gerekmekte idi.
Gerek yargı kararları gerekse kamuoyunda oluşan tepkiler neticesinde SGK önce hizmet borçlanması ile ilgili tebliği, ondan iki buçuk ay sonra da genelgeyi değiştirmiştir. SGK’nın son borçlanma genelgesine göre;
5510 sayılı Kanunun 41’inci maddesinin (a) bendine göre kadın sigortalıların doğum nedeniyle çalışamadıkları en fazla iki defa olmak üzere ikişer yıllık sürelerinin borçlandırılmasında sigortalının doğumdan önce 4’üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında tescil edilmiş olması ve adına kısa ya da uzun vadeli sigorta kolları yönünden prim ödenmiş olması yeterli sayılacaktır. Doğumun çalıştığı işinden ayrıldıktan sonra 300 gün içinde gerçekleşmesi şartı aranmayacaktır. Doğum borçlanması talebinde bulunan kadın sigortalının işvereninden belge istenilmeksizin Kurum hizmet kayıtlarından tespiti yapılarak sonuçlandırılacaktır.
Doğum borçlanması talebinde bulunan kadın sigortalıların doğum yaptığı tarihten sonra adına primi ödenmiş süreler borçlanma hesabında dikkate alınmayacak, doğum borçlanması yapılacak sürede çocuğun vefat etmesi halinde vefat tarihine kadar olan süreler borçlandırılacaktır. İlk doğumunu yaptıktan sonra iki yıl dolmadan ikinci doğumunu yapan kadın sigortalı, ilk doğumdan ikinci doğuma kadar geçen süre ile ikinci doğum için borçlanabileceği iki yıllık sürenin toplamı kadar geçen süreyi borçlanabilecektir.

2.Kimler Doğum Borçlanması Yapabilir?

Aşağıdaki şartları taşıyan kadınlar doğum borçlanması yapabilir.
1. Doğumdan önce 5510 sayılı Yasanın 4. maddesinin 1. fıkrasının a bendi (SSK) kapsamında tescilli bulunmak,
2. Doğumdan sonra hizmet akdine tabi olarak çalışmamış olmak,
3. Çocuğun yaşaması,
şartlarının hepsinin gerçekleşmesi halinde,
1. En fazla iki çocuk için,
2. Bir çocuk için en fazla iki yıllık süre, iki çocuk için toplam 4 yıllık süre (1440 gün),
3. Borçlanma yapılacak çocukların yaş aralığı 2 yıldan az ise birinci çocuk için ikinci çocuğun doğduğu tarihe kadar olan süre,
borçlanılabilecektir.
İkiden fazla çocuğu olan kadın sigortalı, şartları taşıyan doğumlardan istediğini borçlanabilecektir.
Yukarıda sayılan şartlardan, doğumdan önce SSK tescilinin bulunması şartı hala tartışılan bir meseledir. Ancak bu konuda Yargıtay 10. H.D. si verdiği kararda,
“borçlanma imkânı doğrudan ve sadece 41/1-a kapsamındaki sigortalı kadına tanınmış ve borçlanacağı süre (doğum tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek kaydıyla hizmet akdine istinaden işyerinde çalışmayacağı süre) olarak tanımlanmıştır. Dolayısıyla bu imkandan yararlanabilmek için de, geçmişte hizmet akdine dayalı olarak zorunlu sigortalılık tescilinin yapılmış olması, gerekli sayılmalıdır.” demiştir.
Görüldüğü gibi genelgede bulunan, doğumdan önce SSK tescilinin bulunması şartı Yargıtay kararında da öne sürülmüştür.
Bu durumda Yargıtay’ın diğer dairelerinden farklı bir karar çıkıp, Hukuk genel kurulunda da onaylanmadığı sürece ya da yasal bir düzenleme yapılmadığı sürece, borçlanma talebinde bulunan kadının, doğumdan önce 5510 sayılı Kanunun 4/1-a bendi kapsamında tescil edilmiş olması gerekmektedir.
Aynı zamanda sadece tescil edilmesi yeterli olmayıp, adına kısa vadeli yada uzun vadeli prim bildirilmiş olması gerekmektedir.
Konunun daha iyi anlaşılması için birkaç örnek verelim.

Örnek 1:

01.04.1991 tarihinde 506 sayılı Kanun kapsamında çalışmaya başlayan Ayşe hanımın 05.01.1994 tarihinde zorunlu sigortalılığı sona ermiştir. Ayşe hanım, 03.01.1989 ve 21.06.1995 tarihlerinde doğum yapmıştır.
Bu durumda Ayşe hanım, sigortalı çalışmaya başladığı tarihten sonra 21.06.1995 tarihinde yapmış olduğu doğumu borçlanabilecek, SSK tescil tarihinden önce 03.01.1989 tarihinde yapmış olduğu doğumu ise borçlanamayacaktır.

Örnek 2:

01.01.1989 tarihinde SSK’lı olarak çalışmaya başlayan Berna hanımın 03.07.1989 tarihinde sigortalılığı sona ermiş 10.07.1989 tarihi itibariyle BağKura kayıt yaptırmış olup bu kapsamdaki sigortalılığı halen devam etmektedir. Berna hanım 07.01.1988 ve 13.11. 2001 tarihlerinde 2 doğum yapmıştır.
Bu durumda Berna hanımın birinci doğumunun işe girdiği tarihten önce, ikinci doğumunun ise BağKurlu iken gerçekleşmesi nedeniyle borçlanabileceği bir doğum bulunmamaktadır.

Örnek 3:

Ceyda hanım, 01.11.1997 tarihinde doğum yapmıştır. 05.04.1995 tarihinde 506 sayılı Kanun kapsamında tescili bulunmasına rağmen sigortalı adına kısa vadeli ya da uzun vadeli sigorta kollarından herhangi bir bildirim yapılmamıştır. Dolayısıyla Ceyda hanım doğum borçlanması yapamayacaktır.

Örnek 4:

01.11.1994 – 11.01.1996 tarihleri arasında SSK’ya tabi zorunlu, 01.05.1999 – 30.06.2008 tarihleri arasında isteğe bağlı sigortalı olan, daha sonra herhangi bir sigortalılığı bulunmayan Nermin Hanım, 03.03.1996 ve 30.09. 2008 tarihlerinde 2 doğum yapmıştır. Bu durumda Nermin hanım her iki doğumdan dolayı toplam 1440 gün borçlanma yapabilecektir.

Örnek 5:

01.07.1990 – 31.12.1995 tarihleri arasında SSK’lı olarak çalışan Ayten hanım, 03.03.1996, 30.11.1997, 20.10. 2000 ve 03.06.2008 tarihlerinde 4 doğum yapmıştır.
Bu durumda Ayten hanım istediği iki doğum için borçlanma yapabilecektir.

3.Staj Yapanlar ve Çıraklar

Bilindiği gibi staj yapan öğrenciler ile mesleki eğitim merkezlerinde öğrenim gören çıraklar uzun vadeli sigorta kollarına tabi değildir. Yani bunlar adına emeklilik primi ödenmemektedir. Emeklilik hesabında işe giriş tarihi olarak ilk defa adlarına uzun vadeli sigorta primi ödenen tarih esas alınmaktadır. Yani sigortalılık süresi hesaplanırken, sigorta numarası aldığı tarih yada çırak/stajer olarak çalışmaya başladığı tarih esas alınmayıp, ilk defa uzun vadeli sigorta primi bildirilen süre esas alınmaktadır.

Örnek 6:

15.09.2003’te mesleki eğitim merkezinde çırak olarak öğrenim görmeye başlayan sigortalı Fatma hanım, 16.05.2009 tarihinde 4/a (SSK) kapsamında bir işyerinde çalışmaya başlamıştır. Fatma hanımın emekliliğinin 3 şartından biri olan sigortalılık süresi hesaplanırken, çıraklık yaptığı 15.09.2003 tarihi değerlendirilmeyip, ilk defa uzun vadeli prim bildirilen 16.05.2009 tarihi esas alınacaktır. Buna göre Fatma hanımın emeklilik yaşı 7200 gün prim ödeme gün sayısını tamamladığı tarihe göre değişmekle birlikte 58-65 yaş aralığıdır.
SGK’nın 2010/106 sayılı Genelgesine göre, doğum borçlanması, bu durumda olanların sigortalılık süresini geriye götürmektedir.
Yukarıdaki örnekte Fatma hanım 03.05.2006 tarihinde doğum yapmıştır. Fatma hanım doğumdan dolayı 720 gün borçlanabilecektir. Bu durumda sigortalılık başlangıç tarihi 720 gün geriye giderek, 16.05.2007 olacaktır.
Fatma hanım doğum borçlanması yapmasa emeklilik yaşı 65’e kadar çıkabilecekken, doğum borçlanması ile 58 yaşında emekli olabilecektir.

Örnek 7:

15 yaşında 3308 sayılı Kanun kapsamında çıraklığı nedeniyle 15.04. 1997 tarihinde 506 sayılı Kanun kapsamında tescili yapılan ve bugüne kadar başka çalışması bulunmayan Necla hanım, 13.05.2001 tarihinde doğum yapmıştır. Necla hanım isterse doğum borçlanması yapabilecektir.

Örnek 8:

15.09.1995 tarihinde 3308 sayılı Kanun kapsamında çırak olarak çalışmaya başlayan Zeynep hanım 02.02.2004 tarihinden itibaren SSK’lı olarak özel bir şirkette çalışmaktadır. Zeynep hanım 1999 ve 2001 yıllarında iki doğum yapmıştır. Zeynep hanım bu doğumların ikisine de borçlanarak (toplam 4 yıl) sigortalılık başlangıç tarihini 02.02.2004’ten 02.02.2000 tarihine geri götürebilecektir.
Yukarıdaki örneklerin tamamında sigortalının ölümü halinde hak sahipleri de borçlanma yapabilecektir. Hak sahiplerine aylık bağlanması için gerekli olan 1800 prim ödeme gün sayısı borçlanılarak tamamlanabilecektir.

Gelen arama terimleri:

• doğum borçlanması