Facebok Sayfamızı Beğenir misiniz?

Search

Konsinye satışların yasal boyutu, konsinye satışın belge muhasebe kayıt düzeni

Konsinye satışların yasal boyutu, konsinye satışın belge muhasebe kayıt düzeni

 

 Malı devralıp ödemeyi ise malların satışından sonra yapılmak şartıyla işleyen bir satış şeklidir. Malın mülkiyet devri yapılmaksızın, mal satış sorumluluğunu yüklenen bir kişiye (komisyoncu) gönderilmesine konsinye satış denir.

Burada malı teslim alan kişi malın mülkiyetine sahip olmaz.Serbest piyasa ekonomisinde pazar paylarının günden güne daraldığı, pazarlama araçlarının çeşitlendiği, işletmelerinde ticari politikalarında değişikliklere uğradığı günümüzde; üreticiler yada satışa dayalı ticaret yapan ticari firmalar pazar paylarını genişletebilmek, mevcut pazar paylarını korumak veya daha geniş kitlelere ulaşarak markalaşabilmek için satış işlemlerinin bir kısmını direk alıcı yerine komisyoncu (konsinye işlem) aracılığı ile alıcılara ulaştırma yoluna gitmektedirler.

Bu tür nihai satış işlemi olmayan teslimlerin vergi uygulamaları açısından ayrı bir özellik arzetmektedir. Malı gönderen tüccar veya işletmeye konsinyatör,satış sorumluluğunu yüklenen kişiye (komisyoncuya), malı satmak üzere teslim alan tüccar veya işletmeye de konsinyi denmektedir.1 Konsinye (komisyoncu) aracılığı ile yapılan mal satış işlemlerinin hukuki durumu ve özellikleri Yeni Borçlar Kanunu2 onbirinci bölüm 532 ve 546’ıncı madde arasında ve Katma Değer Vergisi kanunun 10/b-d maddesi ve Özel Tüketim Vergisi kanunun 3/a-c-d maddesinde açıklanmıştır. 

A-KONSİNYE SATIŞLARIN YASAL BOYUTU

I-BORÇLAR HUKUKU AÇISINDAN

Borçlar Kanunumuz Konsinye aracığından oluşan ilişkiyi ilk önce …. taşınırların alım veya satımını üstlendiği sözleşmedir3 diyerek belgelenmesini, Sonra Komisyoncu, yaptığı iş hakkında vekâlet vereni bilgilendirmek ve özellikle talimatının yerine getirildiğini kendisine hemen bildirmekle yükümlüdür. Vekâlet verenin talimatı olmadıkça komisyoncu, sözleşmenin konusunu oluşturan şeyleri sigorta ettirmekle yükümlü değildir.4 diyerek komisyoncuyu bildirme ve sigortalama borcunu açıklamıştır.

Komisyoncuya satılmak üzere kendisine gönderilen eşya açıkça ayıplı ise komisyoncu, vekâlet verenin taşıyıcıya karşı haklarının korunması için gerekeni yapmak, zararı tespit ettirmek, olabildiğince eşyayı koruma altına almak ve durumdan vekâlet vereni hemen bilgilendirmekle yükümlüdür; aksi takdirde, her türlü ihmalinden doğan zarardan sorumlu olur. Satılmak üzere gönderilen eşya kısa sürede bozulabilecek nitelikte ise komisyoncu, vekâlet vereni hemen bilgilendirmek koşuluyla eşyayı satmakla yükümlüdür.5 diyerek vekalet verenle komisyoncunun özen borcunu açıkça belirtmiştir. Vekâlet verenin belirlediği bedelin altında mal satan komisyoncu, malı satmasaydı vekâlet verenin daha fazla zarar göreceğini ve durumun yeniden talimat almaya elverişli bulunmadığını ispat etmedikçe, belirlenen bedel ile satış bedeli arasındaki farkı gidermekle yükümlüdür. Bunun dışında komisyoncu, kusuru varsa, talimatına aykırı davranmasından dolayı vekâlet verenin uğradığı diğer zararlardan da sorumludur. Vekâlet verenin belirlediği bedelin altında mal alan veya üstünde satan komisyoncu, bu işlemlerden doğan farkı alıkoyamaz.6 Komisyoncu, vekâlet verenin izni olmaksızın malı veresiye satar veya malı teslim almadan bedelini öderse, bundan doğan zarara katlanmak zorundadır. Ancak, vekâlet veren yasaklamadıkça, malı satış yerindeki ticari teamüle göre veresiye de satabilir.7 Yetkisi olmaksızın veresiye mal satması dışında, komisyoncu işlemde bulunduğu borçluların ödememelerinden ve diğer borçlarını ifa etmemelerinden sorumlu olmaz. Ancak, komisyoncu açıkça garanti vermişse veya bulunduğu yerdeki ticari teamül gerektiriyorsa sorumlu olur. Garanti veren komisyoncunun bundan dolayı ayrıca ücret isteme hakkı vardır.8

II- KDV KANUNU VE ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ AÇISINDAN

Satış gerçekleşene kadar komisyoncuda bekleyen konsinye mallar dönem sonu sonu itibariyle satılmamış olanları malı gönderenin stokları arasında yer alır. 213 sayılı Vergi Usul kanununun 230’uncu maddesinde “…. Birden çok işyeri ile şubeleri arasında taşındığı veya satılmak üzere bir komisyoncuya veya diğer bir aracıya gönderildiği hallerde de malı gönderen tarafından sevk irsaliyesine bağlanması gerekmektedir. Bu irsaliyede malın komisyoncu vasıtasıyla (veya konsinye suretiyle) satılmak üzere gönderildiği belirtilmelidir. Katma Değer Vergisi kanununun 10/d maddesine komisyoncular vasıtasıyla veya konsinyasyon suretiyle yapılan satışlarda; malların alıcıya teslimi vergiyi doğuran olay olarak kabul edilmiştir. Özel Tüketim vergisi kanunun 3 üncü maddesinin d bendi uyarınca komisyoncular vasıtasıyla veya konsinyasyon suretiyle yapılan satışlarda; malların alıcıya teslimi vergiyi doğuran olay olarak kabul edilmiştir. Mal satıldığında malı satın alan adına fatura veya fatura yerine geçen belge düzenlendiğinde, bu belgede söz konusu konsinye gönderilen irsaliyenin numarası ve malın konsinye tarafından satıldığı tarih belirtilecektir.

Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 10/b maddesine ve ÖTV kanununun 3/a-c maddesine göre malın tesliminden önce fatura veya benzeri belgeler verilmesi hallerinde ise bu belgelerde gösterilen miktarla sınırlı olmak üzere fatura ve benzeri belgelerin düzenlenmesi anında vergiyi doğuran olay meydana gelmektedir Kısım kısım mal teslim edilmesinin mutad olduğu ve ya bu hususta mutabık kalındığı hallerde vergiyi doğuran olay , her bir kısmın teslimidir. Orneğin , rafineri ise 1 yıllık akaryakıt ihtiyacı için sözleşme imzalayan bir akaryakıt bayiine , sözleşmeye konu akaryakıt miktarının tamamı için değil , teslim edilen her bir parti mal için ÖTV uygulanacaktır.9 Mal sevkiyatın çok yoğun olduğu işlemlerde, irsaliyeyle faturanın ilişkisinin sağlanmasında sorunlar karşılaşabilmektedir. Ayrıca birden fazla tüccara ait aynı neviden malları teslim alan komisyoncuysa zaten hangi tüccara ait malın satıldığını tespiti konusunda zorluklar yaşanacaktır. KDV’nin hesaplandığı konusunda tereddütlere yol açabilecektir.

B-KONSİNYE SATIŞIN BELGE VE MUHASEBE KAYIT DÜZENİKONSİNYE İŞLEMLERİNDE MUHASEBE KAYIT ÖRNEKLERİ10

A.Satıcının Yapacağı Kayıtlar 

1.Malların (konsinyatöre) sevkine ilişkin muhasebe kaydı;
________________ / _______________
 153 DİĞER STOKLAR XX
 Konsinye Olarak Gönderilen Mallar
                   153 TİCARİ MALLAR HS. XX
                   Stoktaki Mallar
 ________________ / _______________

2.Malların (konsinyatör tarafından) satışına ilişkin muhasebe kaydı;
________________ / _______________
120 ALICILAR HESABI XX
                      600 YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI XX
                     391 HESAPLANAN KDV HESABI XX
________________ / _______________

3.Satışı yapılan malların maliyet hesabına devrine ilişkin muhasebe kaydı:
 ________________ / _______________
621 SATILAN TİC. MALLAR MALİYETİ XX
                       153 MAMULLLER HESABI XX 
                       Konsinye Olarak Gönderilen Mallar
 ________________ / _______________

Satıştan sonra satıcı tarafından düzenlenen faturada, konsinye gönderilen mallara düzenlenmiş sevk irsaliyesinin tarihi, numarası ile mallın konsinye firmasınca satıldığı tarihin belirtilmesi gerekir.

4.Tahakkuk eden (konsinyatörün) komisyon bedelinin muhasebe kaydı;
________________ / _______________
760 PAZARLAMA SATIŞ DAĞ.GİD. HS. XX
 191 İNDİRİLECEK KDV HS. XX
                                 320 SATICILAR HESABI XX
________________ / _______________

5.Komisyon bedelinin banka aracılığı ile (konsinyatöre) ödenmesine ilişkin muhasebe kaydı; 
________________ / _______________
102 BANKALAR HESABI XX
                       120 ALICILAR HESABI XX
 ________________ / _______________

B.Konsinyatörün Yapacağı Kayıtlar

1.Mallar (konsinye olarak) teslim alındığında yapılacak muhasebe kaydı;
 ________________ / _______________
932 EMANET ALINAN STOKLAR XX
Konsinye Olarak Alınan Mallar
                                 933 EMANET STOK VERENLER XX 
                                 Konsinye Mal Verenler
 ________________ / _______________

2.Satış sonrası Nazım Hesapların satılan mallarla ilgili kısmının kapatılmasına ilişkin muhasebe kaydı; 
________________ / _______________
933 EMANET STOK VERENLER XX
Konsinye Mal Verenler
              932 EMANET ALINAN STOKLAR XX
              Konsinye Olarak Alınan Mallar
 ________________ / _______________

3.Satış sonrası komisyon gelirinin muhasebe kaydı;
________________ / _______________
120 ALICILAR HESABI XX
                  600 YURTİÇİ SATIŞLAR HESABI XX
                  391 HESAPLANAN KDV HESABI XX 
________________ / _______________

4.Komisyon bedelinin banka yolu ile tahsiline ilişkin muhasebe kaydı
________________ / _______________
102 BANKALAR HESABI XX
                     120 ALICILAR HESABI XX
________________ / _______________
Kaynakça:
1 YMM İsmail Dülger Konsinye Satışlarda Belge Düzeni Muhasebe Kayıtları Kdv Ve Ötv Uygulaması makalesi
2 6098 Sayılı Borçlar Kanunu
3 6098 Sayılı Borçlar Kanunu madde 532-533-534-535-536-537
4 YMM İsmail Dülger Konsinye Satışlarda Belge Düzeni Muhasebe Kayıtları Kdv Ve Ötv Uygulaması makalesi
5 213 sayılı Vergi Usul kanununun
6 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu

Yazarın izni olmaksızın yayının bir kısmı yada tamamı yayımlanabilir, alıntı yapılabilir, Kısmen veya tamamen çoğaltılabilir. Sadece bu metindeki ifadelerden hareketle yazılı uzman görüşü alınmaksızın işlem tesisi halinde oluşabilecek herhangi bir zarardan dolayı hiçbir sorumluluk kabul edilmez.

Murat DEMİRKOL / ANTALYA
TİDE-Türkiye İç Denetim Enstitüsü Üyesi
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *