18 yaşından önce yapılan çalışmaların ssk sigortalılığından emeklilik şartlarına etkisi ve bir tereddüdün giderilmesi

18 YAŞINDAN ÖNCE YAPILAN ÇALIŞMALARIN SSK SİGORTALILIĞINDAN
EMEKLİLİK ŞARTLARINA ETKİSİ VE BİR TEREDDÜDÜN GİDERİLMESİ

Şevket TEZEL
(Sosyal Güvenlik Uzmanı)

1. Giriş

Yurttaşlarımızın sosyal güvenliğini sağlamak amacıyla tarihsel süreçlerinde kurulan sosyal güvenlik kurumları olan T.C. Emekli Sandığı, SSK ve Bağ-Kur her konuda olduğu gibi yaşlılık aylığı (Emeklilik) bakımından farklı farklı şartları ortaya koyup uygulayagelmişlerdir. Bu farklılık çokça şikâyet edilen norm ve standart farklılıklarına neden olmuş, nihayetinde 2008 yılında yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun en önemli gerekçelerinden biri olmuştur. 5510 sayılı Kanun en son olarak 23.05. 2002’de yeniden düzenlenen emeklilik koşullarını 01.05.2008’den önce sigortalılığa başlayanlar için korumuştur. 01.10.2008’den itibaren SSK sigortalıları 4/a sigortalısı, Bağ-Kur sigortalıları 4/b sigortalısı, Emekli Sandığı iştirakçikleri ise 4/c sigortalısı olarak adlandırılmaya başlanmış, ancak 01.05.2008′ den önce sigortalılığa yahut iştirakçiliğe başlayanların bu emeklilik hakları korunmuştur. Bu yazımızın konusu bahse konu kurumlardan SSK’dan emeklilikte 18 yaş öncesi çalışmaların emeklilik şartlarını tespitteki yeri ve önemini açıklamaktır. Bu konuda ihtiyaç olduğu, tarafımıza ve kamuoyuna intikal eden çeşitli uygulama farklılık ve yanlışlıklarından anlaşılmaktadır. http://muhaseberehberi.com

2.SSK’dan Emeklilikte 18 Yaş Öncesi Çalışmaların Önem ve Anlamı

18 yaşından önceki sigortalılık sürelerinin 18 yaşından sonraki sigortalılık sürelerinden ayrılması ihtiyacı 1981’de hissedilerek 01.04.1981’den itibaren farklı bir uygulamaya gidilmiştir.

Bu değişikliğin dayanağı kundaktaki bebeklerin dahi sigortalı yapılarak anne babaları tarafından primleri ödenmesi sağlanarak 25 yaşında emeklilik koşullarını sağlar olmaları ve bu durumun da sosyal güvenlik kavramına aykırı olarak sosyal güvenlik sistemini suiistimal edici bir yön taşımaya başlar olmasıdır.

Yaş kavramının da çeşitli dönemlerde kaldırılması bu uygulamaya çanak tutmuştur.

Buna göre 01.04.1981’de yürürlüğe giren kanunla kadınlar için 20 yıl ve erkekler için 25 yıl olarak gerekli olan sigortalılık sürelerinin 18 yaşın doldurulduğu tarihte başlaması kuralının getirilmesidir.

Bilindiği üzere 4447 ve 4759 sayılı Kanunlar doğrultusunda SSK’dan normal emeklilikte üç şart bulunmaktadır.

Bunlardan biri kadınlar için 20 erkekler için 25 yıl olarak belirlenen sigortalılık süresi, sigortalılık süresi başlangıç tarihine göre tespit edilen yaş ve prim ödeme gün sayısı kavramlarıdır.

Aşağıdaki tablolardan görüleceği üzere 15.02.1966 doğumlu ve Mart 1989’da sigortalılığa başlayan bir kadın sigortalı 45 yaşını dolduracağı 15.02.2011 tarihinde SSK’lılıktan emekli olabilecektir.

16.03.1967 doğumlu ve Ekim 1989’da sigortalılığa başlayan bir erkek sigortalı ise bu sigortalılık başlangıcına göre SSK’lılıktan emeklilik bakımından 51 yaş ve 5 bin 450 güne tabi olup bu kadar gün sayısına sahip olmak koşuluyla 16.03.2018’de SSK’lılıktan (4/a sigortalılığından) emekli olabilecektir.

Görüleceği üzere SSK’lılıktan emeklilik koşullarını gösteren Tabloya bakarken ana unsur sigortalılığa başlama tarihi olmaktadır.

Kadın Sigortalılar İçin Emeklilik Tablosu

|———————————|————|———–|———–|
| |1. Şart |2. Şart |3. Şart |
| |————|———–|———–|
| |Tamamlaması | |Tamamlaması|
| |Gereken |Tamamlaması|Gereken |
| |Sigortalılık|Gereken |Prim Ödeme |
|İşe Başlama Tarihi |Süresi |Yaş |Süresi |
|———————————|————|———–|———–|
|01.04.1981 öncesi | 20 | YOK | 5000 |
|———————————|————|———–|———–|
|01.04.1981-08.09.1981 | 20 | 38 | 5000 |
|———————————|————|———–|———–|
|09.09.1981-23.05.1984 arasında | 20 | 40 | 5000 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.05.1984-23.05.1985 arasında | 20 | 41 | 5000 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.05.1985-23.05.1986 arasında | 20 | 42 | 5075 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.05.1986-23.05.1987 arasında | 20 | 43 | 5150 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.05.1987-23.05.1988 arasında | 20 | 44 | 5225 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.05.1988-23.05.1989 arasında | 20 | 45 | 5300 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.05.1989-23.05.1990 arasında | 20 | 46 | 5375 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.05.1990-23.05.1991 arasında | 20 | 47 | 5450 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.05.1991-23.05.1992 arasında | 20 | 48 | 5525 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.05.1992-23.05.1993 arasında | 20 | 49 | 5600 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.05.1993-23.05.1994 arasında | 20 | 50 | 5675 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.05.1994-23.05.1995 arasında | 20 | 51 | 5750 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.05.1995-23.05.1996 arasında | 20 | 52 | 5825 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.05.1996-23.05.1997 arasında | 20 | 53 | 5900 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.05.1997-23.05.1998 arasında | 20 | 54 | 5975 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.05.1998-23.05.1999 arasında | 20 | 55 | 5975 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.05.1999-08.09.1999 arasında | 20 | 56 | 5975 |
|———————————|————|———–|———–|
|09.09.1999-30.04.2008 arasında | Yok | 58 | 7000 |
|———————————|————|———–|———–|

Erkek Sigortalılar İçin Emeklilik Tablosu

|———————————|————|———–|———–|
| |Gereken | |Gereken |
| |Sigortalılık|Gereken |Prim Ödeme |
|İşe Başlama Tarihi |Süresi |Yaş |Süresi |
|———————————|————|———–|———–|
|08.09.1976 ve daha öncesi | 25 | Yok | 5000 |
|———————————|————|———–|———–|
|09.09.1976-23.05.1979 | 25 | 44 | 5000 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.05.1979-23.11.1980 | 25 | 45 | 5000 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.11.1980-23.05.1982 | 25 | 46 | 5075 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.05.1982-23.11.1983 | 25 | 47 | 5150 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.11.1983-23.05.1985 | 25 | 48 | 5225 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.05.1985-23.11.1986 | 25 | 49 | 5300 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.11.1986-23.05.1988 | 25 | 50 | 5375 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.05.1988-23.11.1989 | 25 | 51 | 5450 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.11.1989-23.05.1991 | 25 | 52 | 5525 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.05.1991-23.11.1992 | 25 | 53 | 5600 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.11.1992-23.05.1994 | 25 | 54 | 5675 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.05.1994-23.11.1995 | 25 | 55 | 5750 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.11.1995-23.05.1997 | 25 | 56 | 5825 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.05.1997-23.11.1998 | 25 | 57 | 5900 |
|———————————|————|———–|———–|
|24.11.1998-08.09.1999 | 25 | 58 | 5975 |
|———————————|————|———–|———–|
|09.09.1999-30.04.2008 | 25 | 60 | 7000 |
|———————————|————|———–|———–|

Peki, 01.04.1981’den itibaren emeklilik hesaplamalarında anlamı değişen 18 yaş öncesi çalışmaların etkisi nasıl olacaktır? 01.04.1981’den sonra örneğin 15 yaşında sigortalılığa başlayan bir erkek sigortalının başlangıcı hangi tarih kabul edilecektir?

Bu konudaki uygulama genelgesinde;

18 yaşın altında geçen hizmetler: 5510 sayılı Kanuna göre malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarının uygulanmasında, 18 yaşından önce malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tâbi olanların sigortalılık süresi, 18 yaşını doldurdukları tarihte başlamış kabul edilecektir. Bu tarihten önceki süreler için ödenen malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri, prim ödeme gün sayılarının hesabına dâhil edilecektir.

5510 sayılı Kanunun geçici 6’ncı maddesinin birinci fıkrası gereğince 506 sayılı Kanuna göre 1.4.1981 tarihinden önce malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tescil edilmiş olanlar hakkında, 5510 sayılı Kanunun 38’inci maddesinin ikinci fıkrasındaki sigortalılık süresinin 18 yaşın doldurulduğu tarihten başlayacağına ilişkin hükmü uygulanmayacaktır. Diğer bir ifadeyle 4(a) sigortalılarından, sigortalılık süresinin başlangıcı;

– 01.04.1981 tarihinden önce ise sigortalılık süresinin başlangıç tarihi,

– 01.04.1981 tarihinden sonra ise 18 yaşın doldurulduğu tarih,

sayılacaktır.

Ancak, 18 yaşın öncesinde geçen çalışma süreleri prim ödeme gün sayısına ilave edilecektir. Bu durum, 5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihinden önce sigortalı olan 4(a) sigortalıları için yalnızca yaşlılık aylığı bağlanmasında geçerli olup, malûllük ve ölüm aylıklarında uygulanmayacaktır” denilmektedir.

Evet, 18 yaş öncesinde başlayan sigortalılıklarda SSK’lılıktan emeklilik bakımından gerekli olan üç şarttan sigortalılık süresinin başlangıcı 18 yaşın doldurulduğu tarihten itibaren kabul edilecektir. Peki, bu 01.04.1981’den sonra ama 18 yaşından da önce olan bu başlangıç diğer koşullar olan yaş ve gün sayısının tespitine esas başlangıç kabul edilecek midir? Bir örnekle somutlaştırmak istersek;

01.01.1968 doğumlu ve 01.05.1983’te sigortalılığa başlayan bir erkek sigortalı için 25 yıllık sigortalılık süresinin başlangıcı 01.01.1986 olacak ve bu şart 01.01.2011’de dolmuş sayılacaktır. Yaş ve gün şartlarının saptanması açısından tabloya “24.05.1982-23.11.1983” kategorisine bakarak 47 yaş ve 5 bin 150 güne tabi olduğuna mı karar vereceğiz? Yoksa 18 yaşın doldurulduğu tarih olan 01.01.1986 tarihini içine alan “24.05.1985-23.11.1986” kategorisine bakarak 49 yaş ve 5 bin 300 güne tabi olduğuna mı karar vereceğiz?

İşte bu noktaya SSK’nın iki genelgesi ışık tutmaya devam etmektedir. SSK’ nın 12-117 sayılı ek genelgesinin yürürlüğüne işaret ettiği 12-99 sayılı ek genelgesinin B-6’ncı maddesinde;

“506 sayılı Kanunun 60’ıncı maddesinin (G) bendi ve Geçici 54’üncü maddesi gereğince, 01.04.1981 tarihinden sonra ve 18 yaşını doldurmadan önce malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tescil edilmiş olanların, sigortalılık süreleri 18 yaşını doldurdukları tarihte başlamış sayılmaktadır. Bu uygulama, 506 sayılı Kanunun 60’ıncı maddesinde yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süreleri ile sınırlı olup, yeni Kanunda bu hususta herhangi bir hüküm bulunmadığından, 506 sayılı Kanuna eklenen Geçici 81’inci maddenin (B) bendi ve (C/b) alt bendinde belirtilen sigortalılık sürelerinin hesabında 18 yaş sınırlaması uygulanmayacaktır” denilerek açıkça yaş ve gün sayısının tespitine esas başlangıcın 18 yaşından önce de olsa gerçek başlangıç olan tarihin esas alınacağını işaret etmektedir. Bu durumda bu örnekteki sigortalının emeklilik koşulları 47 yaş ve 5 bin 150 gün olarak uygulanmalı, sigortalılık süresi ise 18 yaşın doldurulduğu tarihten itibaren 25 yılın dolduğu tarih olarak kabul edilmelidir. Yani bu sigortalı 5 bin 150 günü tamamlamak şartıyla önce 01.01.1986 + 25 yıl = 01.01.2011 tarihinde 25 yıl koşulunu tamamladıktan sonra 47 yaşını dolduracağı 01.01. 2015 tarihinde emekli olabilecektir.

506 sayılı Kanunun geçici 81’inci maddesi 01.05.2008’den önce sigortalılığa başlamış olup SSK’dan emekliliğe tabi olanlar için hala geçerliliğini koruyan kademeli emeklilik haklarını gösteren ve yukarıdaki tablolarda özetlenen şartları belirtmektedir.

Yeri gelmişken burada bir parantez açıp emeklilik koşulları tamamen farklı olan özürlü statüsünde SSK emekliliğinde 18 yaş öncesi başlangıcın gerekli gün sayısını tespitte kullanılmayacağını, özürlülerde gün sayısının tespitinde de 18 yaş öncesi başlangıcın değil, 18 yaşın dolum tarihinin baz alınması gerektiğini belirtelim.  http://muhaseberehberi.com

3. Sonuç

SSK’lılıktan, yeni adıyla 4/a sigortalılığından emeklilik koşullarının tespitinde özellikli bir durum olan 18 yaş öncesi çalışmalarda emeklilik şartlarının tespiti hassas bir durum arz etmektedir. Nitekim bu yönüyle SGK’nın kimi birimlerinde yanlış uygulamalara tevessül edilerek vatandaşın mağduriyetine de neden olabilmektedir. Bu nedenle herkes 01.04.1981’den sonra fakat 18 yaşından önce sigortalılığa başlayanlar için erkekler için 25, kadınlar için 20 yıllık sigortalılık süresinin başlangıcının 18 yaşın dolduğu tarihten başlayacağını, buna mukabil yaş ve gün sayısı koşullarının tespiti için Tablolara bakarken 18 yaşın dolduğu tarihe göre değil, gerçek başlangıç tarihine göre bakması gerektiğini bilmelidir. SGK’nın da çıkaracağı bir düzenlemede bu konuya ilişkin tereddütleri gidermesi gerektiği düşünülmektedir.

Gelen arama terimleri:

• 18 yaşından önceki sigortalılık